Wie natuurinclusief ontwikkelen nog altijd ziet als lastige verplichting, mist echt kansen. “Wij draaien het tegenwoordig eigenlijk om”, legt Eduard van Tilborg, landschapsontwerper en projectleider bij CB5 (onderdeel van Antea Group), uit. “Voor mij is natuurinclusieve gebiedsontwikkeling breder dan alleen kijken naar natuur. Het gaat over een toekomstbestendige leefomgeving creëren die in balans is met de natuur, waar meerdere generaties met plezier kunnen wonen. We kijken nu dan ook eerst naar het landschap. Wat zijn belangrijke waarden en kenmerken van een plek? Hoe kunnen we die versterken en als kans zien? In plaats van dat je het landschap als bijzaak behandelt.”

Urgente redenen

Dat omdenken heeft urgente redenen. Roald Haanstra, projectmanager Wegen en Stedelijke Infra bij Antea Group, wijst bijvoorbeeld op hittestress. “Onlangs hoorde ik tijdens een klimaatbijeenkomst dat er steeds meer klachten komen vanuit de sociale huur naar woningcorporaties. In dergelijke woongebieden is alles dichtgemaakt met steen en andere harde materialen, waardoor het er erg warm wordt en niet meer fijn wonen is.”

Door anders naar de openbare ruimte te kijken – met meer groen, waterbuffering en natuurlijke koeling – wordt het wonen aangenamer. “Er zijn onderzoeken die aantonen dat je met veel bomen in de binnenstad aantoonbaar temperatuurverschil maakt.” Van Tilborg ziet op dit gebied een meetbare verschuiving. “Bij elk plan zie ik nu dat het aandeel groen toeneemt. Vroeger werd groen meer als een bijzaak beschouwd. Dat is veranderd, nu is het fundamenteler.” Ook ontwikkelaars omarmen het. “Die denken: dit is de toekomst.”

Buitenplaats Kraaijenberg

Buitenplaats Kraaijenberg in Vught illustreert deze aanpak. Voor dit project van Heijmans – partner van NL Greenlabel, net als Antea Group – stelde CB5 een gebiedsvisie en stedenbouwkundig plan op die vanuit het landschap zijn ontwikkeld. “We zijn uitgegaan van bodem- en watersturend ontwerpen”, aldus Van Tilborg. “Op basis daarvan hebben we een natuurinclusieve woonwijk gecreëerd. In harmonie met het landschap en groen: iedereen heeft er zicht op bomen.”

Het plan heeft de ambitie om gebiedslabel A te behalen, de hoogste NL Greenlabel-score, en voldoet aan de 3-30-300 regel: vanuit je woonkamer zie je minstens 3 bomen, 30 procent van de wijk bestaat uit bladerdek en binnen 300 meter is er een significante groenplek. “Door deze aanpak creëren we fijne plekken om te wonen en verblijven, voor mens en dier.”

Integraal samenwerken

Zo’n natuurinclusieve aanpak vraagt om integraliteit door het hele ontwikkelproces heen. “Vroeger ging het vaak heel anders”, verklaart Haanstra. “Een opdrachtgever deed een uitvraag voor een tekening of vergunning, maar de opdracht hield daar op. Dan ging iemand anders met dat puzzelstukje verder.” Het resultaat: suboptimale keuzes en hoge faalkosten. Een integrale aanpak bij Antea Group betekent dan ook dat alle benodigde disciplines vanaf het begin samenwerken. “Een verkeerskundig ontwerp kan pas echt succesvol zijn als landschapsarchitecten, ecologen, civiele ingenieurs en aannemers hun kennis combineren. Dan ontstaan oplossingen die niet alleen functioneel zijn, maar ook toekomstbestendig.”

Integraliteit beperkt zich niet tot de interne organisatie bij Antea Group. Steeds vaker werken publieke en private partijen als één blok samen, van visie tot en met realisatie. Bij WIJK – een volledig circulaire en modulaire woonwijk – zit Antea Group in een consortium dat alles verzorgt. Haanstra: “Je moet niet alleen over je eigen discipline nadenken, maar ook over wat dit betekent voor de rest.”

Zo’n werkwijze levert concrete voordelen op, zoals minder faalkosten, snellere processen en betere onderlinge afstemming. Ook de wederzijdse verhoudingen veranderen, zegt Haanstra. “Onze opdrachtgevers vinden het fijn, je staat nu veel meer naast elkaar. In vergunningstrajecten bespreek je met hen, het bevoegd gezag of de gemeente: wat is slim, kunnen we het anders doen, is dat misschien beter? Dat is veel minder hiërarchisch dan vroeger.”

Tools versnellen processen

Digitale tools helpen de processen extra te versnellen. Bijvoorbeeld de Omgevingsverkenner van Antea Group scant potentiële locaties automatisch op risico's. Haanstra: “Zit je bijvoorbeeld te dicht bij een snelweg, dan zie je: geluid wordt een aandachtspunt. Veel sneller, zonder eerst allerlei onderzoeken uit te voeren, kun je nu risicogestuurd inschatten of er een rode vlag is. En dan kun je direct zeggen: we hakken de knoop door, we gaan niet verder. Dat scheelt maanden en heel veel geld.”

Van Tilborg gebruikt de Straatmixer, een tool die ontwerpvarianten voor een straat genereert en toetst op klimaateffecten zoals hittestress, waterinfiltratie, de hoeveelheid groen en mate van verharding: “Zo kun je bijvoorbeeld bomen strategisch plaatsen voor optimale schaduw. Samen met de opdrachtgever worden keuzes transparant bespreekbaar en onderbouwd met objectieve data.”

Transitie

Wat natuurinclusief ontwikkelen, integrale samenwerking en digitale tools met elkaar gemeen hebben? Ze versnellen de woningbouw, juist door slim om te gaan met alle uitdagingen waarmee je te maken krijgt bij het ontwikkelen van een woonwijk. Waar stikstof en Natura 2000 als onoverkomelijke belemmering worden gezien, blijken vaak toch mogelijkheden te zijn. Die hoopvolle insteek past bij een markt in transitie.

Haanstra vergelijkt de huidige ontwikkeling met de jaren 80, toen de computer zijn intrede deed. “Ik ervaar het alsof we weer in zo'n transitie zitten. De komst van bijvoorbeeld AI gaat echt enorme impact hebben.” Drie jaar geleden stond Antea Group op de Provada met een AI-tool die beelden genereerde van toekomstige woonomgevingen. “Toen dachten mensen: hoe doe je dat? Nu heeft iedereen AI op zijn telefoon. Wat hebben we over drie jaar dan wel niet? We zitten echt in een nieuwe fase, en bij Antea Group anticiperen we daar vol op.”

Dit artikel is gesponsord door Antea Groep.