Volkskrant-columnist Peter de Waard legde onlangs de vinger nog maar eens op de zere plek: dat in Nederland geen grote projecten meer mogelijk zijn ligt niet alleen aan stikstof en tekort aan productie middelen. De Waard noemt het een angststoornis en gebrek aan ondernemingszin. Bouwbedrijven willen niet meer traditioneel inschrijven op grote projecten vanwege het telkens terugkerende risico op financiële tegenvallers en terecht: ze hebben wel iets beters te doen dan opdraaien voor overheidsrisico’s.

Door overheersende rechtmatigheid van overheidsaanbestedingen is van doelmatigheid nauwelijks nog sprake. Door het rigide hanteren van de aanbestedingsregels is er weinig ruimte voor een zinnig gesprek over doelstellingen, contract, achterliggende gedachte of mogelijke optimalisaties. De voorbereiding van contractstukken vergt vaak jaren. Die tijd hebben inschrijvers niet. Ze moeten vaak in rap tempo de stukken zien te doorgronden. Verkeerde inschattingen monden dan na gunning uit in financieel gedoe en wantrouwen.

Wordt er wel echt competitie nagestreefd?

Fredo Schotanus, hoogleraar publieke inkoop aan de Universiteit Utrecht, vraagt zich terecht af of publieke inkopers wel écht competitie nastreven als zij aanbesteden. Dat vindt ook Jeffrey Rampaart, zelfstandig Projectmanager en aanbestedingsspecialist van Smart-Insights. Jeffrey bedacht als hoofdsponsor van de Cobouw Infra Awards methode TeamValue. Hij legt graag uit wat daarvan de bedoeling is en doet dat samen met een actieve TeamValue-gebruiker: Wouter Edzes, contractmanager bij de provincie Zuid-Holland: “De huidige publiek-private aanbestedingen zijn als een hardloopwedstrijd waarbij iedere hardloper niet alleen hetzelfde schoenmerk moet dragen, maar ook met dezelfde schoenmaat lopen. Dit levert naast blaren in ieder geval veel gelijkheid op in de aanbiedingen, maar nauwelijks kans op innovaties.”

We zijn in bewuster tijdperk aangeland

Waar horen bij complexe civiele projecten de risico’s of tegenvallers thuis, bij de overheid of bij de aannemer? Jeffrey: “Tegenvallers komen nu vaak bij de aannemer terecht. De opdrachtgever gaat ervan uit dat de aanbieding overal volledig in voorziet. Terwijl er weinig tijd is voor een volledig beeld. Daarnaast is er ook nauwelijks afstemmingsruimte, waardoor de aannemer z’n eigen inschatting doet van de onzekerheden. Wij denken dat de aannemer die in concurrentie een werk wil scoren deze onzekerheden eerder lichter dan zwaarder zal inschatten. Als na gunning het risico in volle glorie optreedt, zijn de rapen gaar en begint het gedoe. De problematische aanbesteding van de renovatie van de Brienenoordbrug, met nauwelijks in te schatten risico’s en onzekerheden, bewijst dat we inmiddels in een ander – bewuster - tijdperk zijn aanbeland. Liever geen werk dan onzekerheid over tegenvallers! Opknippen zal eerder meer risico’s op de raakvlakken geven en lijkt dus nauwelijks een oplossing.”

TeamValue is een spelregel- of afsprakenset waarbinnen alle inschrijvers een gelijke kans krijgen om optimalisaties en varianten aan te dragen. Daarmee kunnen opdrachtgever en inschrijver vroegtijdig op bedrijfsvertrouwelijke basis het contract doorgronden en afstemmen over onzekerheden. Zo kunnen ze gezamenlijk het project zowel (risico-)technisch als financieel verbeteren. Iets dat tot nog toe voor onmogelijk werd gehouden door een vrij starre interpretatie van de Aanbestedingswet. Jeffrey: “We hebben met TeamValue een methode ontwikkeld die juridisch gecontroleerd is door aanbestedings advocaten en het goedkeuringsstempel heeft gekregen van kennisplatform CROW. TeamValue zorgt ervoor dat verwachtingen en unieke aanbiedingen beter bij de projectdoelen aansluiten. Door dit optimaliseren ontstaat er een concurrentie niet louter op prijs, maar juist op ontwerpoptimalisaties en uitvoeringsslimheid –precies waar de kracht van de aannemer ligt.

Niet pas na, maar al IN de tenderfase

Wouter Edzes heeft bij Provincie Zuid-Holland en Rijkswaterstaat veel ervaring opgedaan met contractvormen in de infrasector: “We hebben het altijd over samenwerking NA de tenderfase, maar eigenlijk willen we al IN de tenderfase slimme ideeën bespreken. Het was dan ook een belangrijke eye-opener dat TeamValue volledig binnen de bestaande wet- en regelgeving past.” Belangrijk onderdeel is het contextdocument, waarin opdrachtgevers hun projectdoelstellingen helder formuleren. Door een procesteam wordt toegezien op de gelijke behandeling van de inschrijvers tijdens de individuele inlichtingen. Door de zo ontstane vertrouwelijke setting krijgen inschrijvers de vrijheid om niet langer de kaarten voor de borst te houden en komt er een echt en waardevol gesprek op gang. Het CROW heeft hiervoor een handleiding geschreven die gratis is te downloaden op www.crow.nl.

Dit artikel is gesponsord door Smart-Insights.