In Gebouw X is het stil. Twee snoepautomaten brommen zachtjes. Op de tegels liggen wat verdwaalde hydrokorrels afkomstig uit de bloembakken. Vierduizend studenten business, media en recht en hun docenten van hogeschool Windesheim uit Zwolle mogen er sinds de herfstvakantie niet meer in. Voor het gebouw geldt code rood: urgent maatregelen nodig. De vloeren voldoen niet aan de meest recente veiligheidsrichtlijnen.

Op een paar plekken is het systeemplafond opengemaakt. In de vloerplaten is door kernboringen het grootste probleem zichtbaar waar de Nederlandse bouw op dit moment mee te maken heeft: ruimte tussen de vloerplaten en het zelfverdichtende beton.

Gebouw X is een van honderden gebouwen die onder het vergrootglas liggen sinds de instorting van de parkeergarage in Eindhoven in mei van dit jaar. Tien gebouwen zijn eind november nog gesloten vanwege mogelijk instortingsgevaar. Gebouw X is een van die tien.

'X staat niet op instorten', kopt de schoolkrant

In een volle kantine in een gebouw naast Gebouw X ligt eind november een stapeltje hogeschoolkranten. “X staat niet op instorten”, staat er op de voorpagina, met erboven een afbeelding van het met rood-wit lint ingetapete gebouw. “Het risico is zo groot dat we het gebouw niet meer normaal mogen gebruiken”, zegt voorzitter Henk Hagoort in de krant.

Als aannemers Trebbe en Hegeman het gebouw in 2011 opleveren, is er nog niets aan de hand. Het door architect Aldo Vos van Broekbakema ontworpen gebouw wordt liefkozend het suikerklontje genoemd en wint zelfs de BNA Architectuurprijs. De opvallende, composiet gevel bestaat uit een skelet van driehoeken, met daarin 3.300 ramen.

Hegeman meldt op zijn website over een opvallend aspect van Gebouw X: “De grote vrije overspanningen van bijna zeventien meter, die zijn gerealiseerd door het toepassen van een bollenplaatvloer in combinatie met naspanning. Dit schoolgebouw is in Nederland het tweede gebouw waarin deze combinatie is toegepast".

Hoofdaannemers Trebbe en Hegeman Nijverdal beginnen in 2008 voor een aanneemsom van 35 miljoen euro aan de bouw. Voor de aannemers een niet alledaagse klus.

Hegeman meldt op zijn website over een opvallend aspect van X: “De grote vrije overspanningen van bijna zeventien meter, die zijn gerealiseerd door het toepassen van een bollenplaatvloer in combinatie met naspanning. Dit schoolgebouw is in Nederland het tweede gebouw waarin deze combinatie is toegepast.” Voordeel van de grote overspanningen: een parkeergarage met zo min mogelijk kolommen en dus zoveel mogelijk parkeerplekken. Voor deze constructieopzet wordt ook gekozen voor de verdiepingen. Dat draagt bij, aldus Hegeman, aan de “vrije indeelbaarheid” en dus een “grotere flexibiliteit voor de gebruiker”.

Trebbe maakt op zijn website gewag van Bubbledeckvloeren. “Dat zijn lichtgewicht betonvloeren met kunststof bollen, gevuld met lucht. Elke bol heeft een inhoud van 24 liter. Dat levert een gewichtsreductie van ongeveer 55 kilogram per bol op. Alleen de 10.700 bollen die in de begane grondvloer zijn verwerkt, leveren daarmee al een gewichtsbesparing op van 590 ton. Daardoor werd het mogelijk een grotere overspanning aan te brengen.”

Bollenplaatvloeren? Niet nieuws onder de zon

Niets nieuws onder de zon. De bollenplaatvloeren bestaan al sinds 1997. En grote vrije overspanningen komen zo vaak voor. Constructeurs kunnen er prima mee uit de voeten. Ook de zeer ervaren hoofdconstructeur van Gebouw X, Peter van der Meer van ingenieursbureau abtWassenaar, een dochterbedrijf van Oosterhoff Groep, waartoe ook ingenieursbureau ABT uit Velp behoort. Van der Meer werkt al sinds 1989 bij Ingenieursbureau Wassenaar, de juridische voorganger van abtWassenaar. Het ontwerp van Aldo Vos zet hij met zijn collega’s in 2007 zonder noemenswaardige hoofdbrekens om in een constructief ontwerp. Drie jaar later, op woensdag 2 juni 2010, is de christelijke hogeschool Windesheim een gebouw rijker.

Tienduizenden nietsvermoedende studenten lopen daarna zeven jaar over de Bubbledeckvloeren, die verspreid over de zeven bouwlagen liggen

Tienduizenden nietsvermoedende studenten lopen daarna zeven jaar over de Bubbledeckvloeren, die verspreid over de zeven bouwlagen liggen; inclusief parkeergarage heeft het gebouw een oppervlak van 18.000 vierkante meter.

Zaterdag 27 mei 2017 is het heet. In Eindhoven wordt het 33,4 graden Celcius. Aan het begin van de avond is het nog steeds 32,3 graden. Die dag hebben bouwvakkers gewerkt aan de coating van de in aanbouw zijnde parkeergarage P1 in Eindhoven. Rond zeven uur stort het voorste deel van de in aanbouw zijnde parkeergarage P1 van Eindhoven Airport in. BAM is de hoofdaannemer. Wonder bij wonder raakt niemand gewond.

De instorting zal met vertraging nadreunen in Zwolle.

Dirk Pieter Halbesma, vastgoedmanager bij Windesheim, wordt na het zien van het 8-uurjournaal ongerust

Dirk Pieter Halbesma, manager Vastgoed en Facilities bij Windesheim, hoort op de dag van de instorting het nieuws over BAM en de Bubbledeckvloeren. Er gaat een belletje rinkelen. BAM heeft een zwembad gebouwd voor Windesheim. En Gebouw X heeft ook Bubbledeck-vloeren, weet hij. Maar verder wordt aan het incident geen aandacht besteed.

Dat verandert vier maanden later. Adviesbureau Hageman presenteert op 25 september 2017 de resultaten van het onderzoek naar de instorting, in opdracht van BAM. Als Halbesma die avond het 8-uurjournaal kijkt, is Eindhoven het hoofditem. De constructie van de vloer in Eindhoven was niet goed, zegt anchorman Rob Trip. “Hoeveel gebouwen hebben dezelfde constructie als de parkeergarage in Eindhoven?”, schalt het door de Nederlandse huiskamers.

Halbesma wordt ongerust. Hij pakt zijn iPhone en stuurt collega Anton de Ruiter, teamleider technisch beheer bij de hogeschool, een appje. “Heb je het ook gezien? Moeten we hier iets mee?” De Ruiter oppert contact op te nemen met de constructeur.

“Het heeft volop onze aandacht en we onderzoeken of dit probleem ook speelt voor Gebouw X.”

De volgende dag stuurt De Ruiter een e-mail aan ABT. “Zijn jullie bekend met deze problematiek en volgen jullie ook wat er gebeurt? Kijk nog eens goed naar de tekeningen”, vraagt hij aan de ingenieurs. “En wat voor Windesheim belangrijk is: is er een risico bij gebouw X?” De dag erna reageren de constructeurs. “Het heeft volop onze aandacht en we onderzoeken of dit probleem ook speelt voor Gebouw X.”

Jongens, dit is wel heel serieus

Bij de constructeurs van abtWassenaar zijn na het rapport van Hageman de alarmbellen afgegaan. “Jongens, dit is wel heel serieus, hier moeten we wat mee”, concludeert het bureau. De constructeurs besluiten snel te inventariseren welke gebouwen die zij hebben ontworpen Bubbledeckvloeren hebben.

Al in mei, vlak na de instorting van de parkeergarage, zaten de constructeurs op het puntje van hun stoel. Nieuwssites werden afgestruind, zoekend naar de foto die alles zou verklaren. Wat zou er toch aan de hand zijn?

Al in mei, vlak na de instorting van de parkeergarage, zaten de constructeurs op het puntje van hun stoel. Nieuwssites werden afgestruind, zoekend naar de foto die alles zou verklaren. Wat zou er toch aan de hand zijn? Er werd gespeculeerd. Er zit wel heel weinig wapening in. Maar eigenlijk hadden ze op dat moment nog geen flauw benul wat er was misgegaan.

Bij Windesheim zijn ze sinds eind september niet gerust. Dirk Pieter Halbesma en Anton de Ruiter willen het zekere voor het onzekere nemen. Maar eigenlijk denken ze dat het wel los zal lopen. Het gebouw staat er al bijna acht jaar, nog nooit is er enig signaal geweest dat er iets mis zou zijn.

De constructeurs geven het advies te wachten op de brief die gemeentes of het Rijk gaan sturen met daarin de richtlijnen hoe gebouweigenaren de constructie van hun gebouw kunnen doorlichten.

Halbesma en De Ruiter bellen nog eens met constructeur Peter van der Meer. “Hoe moeten we hier mee omgaan?” vragen ze. De reactie luidt: “Dat is aan jullie. Wij adviseren om onderzoek naar de vloeren uit te laten voeren.” De constructeurs geven het advies te wachten op de brief die gemeentes of het Rijk gaan sturen met daarin de richtlijnen hoe gebouweigenaren de constructie van hun gebouw kunnen doorlichten. Die brief komt op 5 oktober.

Halbesma en De Ruiter vinden het te lang duren. “Moet ik daar op wachten? Ik wil duidelijkheid. Is het een risico ja of nee?” vraagt De Ruiter. Maar er zit weinig anders op. abtWassenaar kan het nog niet inschatten, zolang onvoldoende bekend is over de problematiek. Windesheim wacht af.

Archieven bij de constructeurs worden doorgespit

Voordat het protocol met richtlijnen naar buiten komt, zijn de constructeurs uit Haren samen met hun vakbroeders van  zusterbedrijf ABT uit Velp al begonnen met de inventarisatie van projecten waarin bollenvloeren zijn gebruikt. Het grote ABT en het kleinere abtWassenaar werken samen bij een hele serie vloerenonderzoeken. Acht medewerkers zijn vrijgemaakt. Voor de inventarisatie zijn de archieven doorgespit. De meeste constructietekeningen zijn digitaal opgeslagen, sommige zijn alleen op papier beschikbaar. Lastig bij de inventarisatie is dat niet van alle werken de oorspronkelijke constructeurs nog bij het adviesbureau werken.

Wat voor beton is er precies gebruikt voor de prefabschil en zijn de platen wel opgeruwd? Fabrikanten van breedplaten worden gebeld.

Ze lichten alle projecten door, te beginnen bij de Bubbledeckvloeren, daarna volgen de Airdeck en de andere breedplaatvloersystemen. Wie is de fabrikant van de breedplaat? Wat voor beton is er precies gebruikt voor de prefabschil en zijn de platen wel opgeruwd? Fabrikanten van breedplaten worden gebeld. Maar de eerste dagen geven ze niet thuis. Informatie willen ze niet delen. De prefabproducenten zijn overvallen door de kwestie. De constructeurs duiker dieper in de projecten. Hoe was het legplan? Is dat legplan kritisch? Zijn er breedplaatvloeren die in twee richtingen overspannen? Alles passeert de revue.

Op het eind staat de teller op twaalf. Zoveel gebouwen zijn door abtWassenaar en ABT ontworpen met Bubbledeckvloeren de afgelopen tien jaar. Gebouw X staat op de lijst.

Het voorstel luidt om eerst een snelle scan te doen van het gebouw, als het ware door de oogharen, om te bepalen wat de risico’s zijn.

Inmiddels is het 5 oktober. In de Staatscourant worden de richtlijnen gepubliceerd. In Velp worden de bureaus schoongeveegd en worden de lopende projecten - waar het kan - uitgesteld. Er moet nu echt als de donder worden geacteerd, weet ABT. Aan de hand van het stappenplan van het protocol kan de sterkte van de constructie opnieuw berekend worden.

Alle opdrachtgevers worden door ABT aangeschreven per brief. Het voorstel luidt om eerst een snelle scan te doen van het gebouw, als het ware door de oogharen, om te bepalen wat de risico’s zijn. De constructeurs doen dat achter hun bureaus, met de oude tekeningen en berekeningen.

ABT en abtWassenaar gaan alle twaalf gebouwen onder de loep nemen. Maar omdat er maar acht constructeurs beschikbaar zijn, houdt elke constructeur zich met een of twee gebouwen bezig. Op basis van de eerste bureauonderzoek worden sommige projecten voorgetrokken. De andere komen over een of twee weken wel aan de beurt. We kunnen niet alles tegelijk, redeneren de constructeurs.

Windesheim blijft dik een week open met riskante vloer

Windesheim dringt aan bij abtWassenaar om het onderzoek snel te doen. Duizenden studenten lang ergens anders huisvesten, kost veel geld en is onwenselijk. Gebouw X krijgt voorrang. Er is mogelijk veiligheidsrisico aanwezig, krijgt Windesheim op 16 oktober, een week na het publiceren van de richtlijnen per brief te horen. De afschuifsterkte overschrijdt plaatselijk de waarden uit de richtlijn. Maar abtWassenaar wil omwille van de zorgvuldigheid en de implicaties van haar advies naast een controle van de schuifspanningen een complete risicoanalyse uitvoeren zoals de richtlijn voorschrijft. Het advies van de constructeurs is om nader technisch onderzoek te doen. Ter plekke. Dus in Gebouw X. Met kloppen en boormonsters.

Laten we dat in de herfstvakantie doen, stelt Halbesma voor. Dan is het rustig in het gebouw en hebben we de vrije hand. Nadeel: het gebouw is nog dik een week open. Duizenden studenten moeten nog over de vloeren lopen. Dat het gebouw op dat moment in de berekeningen een riskante constructie heeft, is geen beletsel. Windesheim gaat af op de constructeur; die zet de seinen nog niet op rood. Op basis van het bureauonderzoek concludeert de constructeur dat er geen sprake is van instortingsgevaar van de constructie. Donderdag 26 oktober wordt ingepland voor onderzoek en inspectie.

Er is geen instortingsgevaar, maar het bestuur zegt de veiligheid van de vloer van Gebouw X niet te kunnen garanderen.

Halbesma, kantoorhoudend in Gebouw G op de campus, licht het tweekoppige bestuur in. Hij zegt erbij dat hij verwacht dat het goed zit. Maar drie dagen later, ontstaat er onrust. Op de tv en in de kranten wordt melding gemaakt dat de Erasmus Universiteit per direct het Polak-gebouw sluit. Er is geen instortingsgevaar, maar het bestuur zegt de veiligheid van de vloer niet te kunnen garanderen.

Halbesma schrikt als hij de berichten hoort. Een dag later, op 20 oktober moeten er nog meer gebouwen dicht. De vastgoedmanager neemt contact op met Henk Hagoort, de voorzitter van het college van bestuur van Windesheim. Het scenario dat het gebouw in Zwolle ook dicht moet, dringt zich op. Ze spreken af de volgende dag om 10 uur bij elkaar te komen in de kamer van Hagoort in gebouw F. Met een crisisteam. Windesheim-bestuurder Inge Grimm, verantwoordelijk voor vastgoed, zit erbij en de verantwoordelijke voor onderwijs. Iedereen staat op scherp.

In drie kwartier nemen ze alles door. Het ruimteboek en een doorsnede van de vloer liggen op tafel. Halbesma en De Ruiter leggen het onderzoek van Hageman beknopt uit. Hoe zit zo’n vloer in elkaar? De Ruiter zegt dat het raadzaam is om het technische onderzoek dat in gebouw X moet plaatsvinden naar voren te halen. Akkoord, zegt het team. Ze kijken elkaar diep in de ogen. Het besef is ingedaald dat uit het onderzoek ook kan komen dat het gebouw dichtgaat. Met alle consequenties van dien.

Ze spreken af om op de dezelfde dag om 16.00 uur weer bij elkaar te komen. De Ruiter gaat aan de slag. Het lukt. Er wordt een bedrijf gevonden dat de boringen kan doen. De volgende dag, zaterdag 21 oktober, de eerste dag van de herfstvakantie, kunnen ze aan de slag, meldt De Ruiter om vier uur.

De tekeningen zijn zoek. Dan maar zonder aan de slag

Tekeningen! De Ruiter heeft installatietekeningen nodig van het gebouw. Waar lopen de leidingen? Hoofdaannemer Trebbe wordt gebeld. Die gaat op zoek. Ze hebben wel bouwkundige tekeningen, maar kunnen geen installatietekeningen vinden. Installateur Unica moet ze hebben. Maar het duurt allemaal te lang, vindt De Ruiter. Bovendien in de praktijk kloppen de revisietekeningen vaak niet; zitten leidingen 5 cm meer naar links of rechts. Installateurs zijn slecht in het aanpassen van de tekeningen, weet De Ruiter. Dus gaan ze gewoon aan de slag.

Op de eerste zaterdag van de herfstvakantie, op 21 oktober, staan om negen uur vijf man voor gebouw X. Anton de Ruiter, constructeur Peter van der Meer, een medewerker van technisch beheer, een timmerman en een boorder. Halbesma volgt even later. Het plan van de constructeur: zes boringen op kritische punten, midden op de vloervelden tussen de kolommen. Door het bureauonderzoek heeft Van der Meer een goed beeld van de plaatsen waar de kritische spanning zit.

De Ruiter hoort een hol geluid. Alsof er een tegel in de badkamer los zit. Dat klinkt niet goed. Hier gaan we boren, besluiten de mannen.

Een paar plafondplaten van het systeemplafond worden verwijderd. De onderkant van de breedplaat wordt zichtbaar. Met een hamer wordt geklopt, precies op de naad. De Ruiter hoort een hol geluid. Alsof er een tegel in de badkamer los zit. Dat klinkt niet goed. Hier gaan we boren, besluiten de mannen. Even is alle rust in Gebouw X verdwenen als een kegel van 15 cm diameter en 15 cm diep wordt geboord. Het eerste plaatdeel van zeven centimeter dikte valt er direct uit. Als de kegel eruit is, zien de mannen een klein naadje tussen de breedplaat en de druklaag die erboven zit. Foute boel.

Verder boren heeft geen zin. Drie van de vier boringen leveren ongunstige resultaten op.

Op andere verdiepingen worden ook geklopt en geboord. Rond 13.00 uur is het duidelijk. Verder boren heeft geen zin. Drie van de vier boringen leveren ongunstige resultaten op.

Halbesma belt direct bestuursvoorzitter Hagoort. Het crisisteam is standby, zoals afgesproken. Iedereen meldt zich om 14.00 uur op de campus. Constructeur Peter van der Meer is er ook nog bij. De eerste bevindingen worden gedeeld. Het is nog geen formele conclusie, maar wat nu geconstateerd is, is niet goed, zeggen de mannen die in Gebouw X geweest zijn. Er is sprake van ernstige delaminatie bij de plaatnaden, de bovenlaag ligt los op de breedplaatschil.

Drie monsters is niet voldoende, vindt de constructeur. “We willen een breder onderzoek doen. In eerste instantie met kloppen”, wordt Windesheim medegedeeld. Het crisisteam hoort het aan en besluit dat dat uitgebreide onderzoek er moet komen. Het hele gebouw moet in beeld komen. En abtWassenaar moet een rapport maken, Windesheim wil de informatie formeel op papier hebben.

Besluit hing in de lucht, toch is het schrikken: Gebouw X gaat dicht

Als de constructeur weg is, komt het crisisteam tot het besluit dat het op basis van de huidige informatie raadzaam is het gebouw te sluiten. Het besluit hing in de lucht. Toch is het schrikken. Gebouw X bestrijkt een fors deel van de vierkante meters van Windesheim. Maar met veiligheid valt niet te marchanderen, weet iedereen aan tafel. Van definitief sluiten is nog geen sprake, daarvoor moet het eindrapport van abtWassenaar uitsluitsel geven, besluit het team. Dat moet er binnen een week zijn.

Nog even wordt gepraat over waarom abtWassenaar het onderzoek naar Gebouw X moet doen. Is dat niet een slager die zijn eigen vlees keurt?

Nog even wordt gepraat over waarom abtWassenaar het onderzoek moet doen. Is dat niet een slager die zijn eigen vlees keurt? Halbesma heeft hierover eerder met Trebbe contact gehad. “Wat vinden jullie?”, vroeg Halbesma. “Prima bureau”, zei Trebbe. Bovendien met kennis van het gebouw. Ze hebben een naam hoog te houden. Met abtWassenaar is al over het dilemma gesproken. “Jullie moeten gewoon open en eerlijk zijn. En niet goedkeuren om het goedkeuren”, zegt Halbesma. Dat staat buiten kijf, vinden de constructeurs. Natuurlijk kunnen we als hoofdconstructeur neutraal naar de veiligheid van het gebouw kijken. Maar toch is het verstandig om een second opinion te laten doen, adviseert Johan Galjaard aan Windesheim. Galjaard is senior adviseur bij ABT en verantwoordelijk voor de onderzoeken naar breedplaatvloeren. Het gaat immers om heel veel geld. Windesheim belooft het advies op te volgen. Bureau Hageman gaat het doen.

Die zaterdag gaan de alarmbellen ook in Rostock, Duitsland. Daar woont Henk Jan Meijer, burgemeester van Zwolle, een congres bij over Hanzesteden. Het schermpje van zijn telefoon licht op. Een appje. Problemen met Gebouw X. Het gebouw moet tijdelijk dicht. Meijer, verantwoordelijk voor toezicht en handhaving, appt met wethouders René de Heer (vastgoed) en Jan Brink (onderwijs). De appjes gaan over de acute huisvestingsproblemen. Waar moeten de studenten heen, waar moeten de tentamens afgenomen worden, en waar moeten de open dagen plaatsvinden? Zijn er leegstaande gebouwen? Staan er nog kantoren leeg? Opschalen, besluit de burgemeester. Afgesproken wordt maandag op de kamer van Henk Hagoort verder te praten. Twee ambtenaren gaan er namens de gemeente Zwolle heen.

In een halve ochtend wordt op 74 plaatsen in Gebouw X geklopt. Waar hoor je wat, waar niet? Bij 60 procent van de onderzochte plaatnaden klinkt het niet goed.

Het grotere onderzoek in Gebouw X moet zo gauw mogelijk gebeuren, vindt Windesheim. Het wordt die dinsdag erna, 24 oktober. abtWassenaar overlegt met De Ruiter. Die brengt alles alvast in kaart. Hij zet een kruis in het midden van alle vloervelden op de tekeningen. Dinsdag gaat het snel. In een halve ochtend wordt op 74 plaatsen geklopt. Waar hoor je wat, waar niet? Bij 60 procent van de onderzochte plaatnaden klinkt het niet goed.

abtWassenaar komt de volgende dag, woensdag 25 oktober, de conclusies presenteren op Windesheim. Het rapport is nog niet af, maar Windesheim heeft haast. Op 14.00 uur zitten Peter van der Meer en zijn collega Johan Galjaard, in de kamer van Henk Hagoort op de campus waar het vanwege de vakantie nog steeds doodstil is. Alleen het crisisteam is aanwezig.

Gebouw X en parkeergarage Eindhoven: appels en peren vergelijken

De constructeurs nemen het woord. Er is een verhoogd risico, maar niet op instorten, horen Halbesma en De Ruiter. “Wij constateren dat we de veiligheidsmarge die je zou moeten hebben niet kunnen garanderen”, zegt Galjaard. De situatie is echter niet vergelijkbaar met Eindhoven. De vloeren van Eindhoven en Zwolle zijn anders qua overspanning. Bij Gebouw X liggen de breedplaatvloeren in de lengterichting, in Eindhoven in de dwarsrichting.

Verder is de parkeergarage in Eindhoven ingestort tijdens het bouwproces; het Gebouw X in Zwolle staat er al zeven jaar en er is tot nu toe niets aan de hand.

De temperatuur is in Eindhoven een issue geweest. Bovenop was het waarschijnlijk zo’n 50 graden Celcius, aan de onderkant was de vloer veel kouder. Je krijgt dan meer spanning op zo’n vloerveld. De belasting wordt hoger. Verder is de parkeergarage in Eindhoven ingestort tijdens het bouwproces; het gebouw in Zwolle staat er al zeven jaar en er is tot nu toe niets aan de hand. Ja, allebei hebben ze Bubbledeck-vloeren, voor de rest is het appels met peren vergelijken, zeggen de constructeurs. De vloervelden in Zwolle hebben overcapaciteit.

Maar het resultaat van de toetsing volgens de richtlijn van het ministerie betekent toch dat voor Gebouw X code rood geldt. De boodschap is klip en klaar: niet gebruiken als onderwijsgebouw.

De boodschap die Windesheim de volgende dag, de 26e oktober naar zijn studenten en docenten stuurt is ook duidelijk. “De vloerconstructie van gebouw X van Windesheim voldoet niet aan de meest recente veiligheidsrichtlijnen [...]Rekening houdend met enige uitloop gaat Windesheim ervan uit dat gebouw X in ieder geval rond de zomer weer in gebruik genomen kan worden.”

Het hele seizoen geen Gebouw X. Maar natuurlijk hoopt de hogeschool dat het probleem eerder opgelost is.

We kunnen maar beter heel duidelijk zijn, is de overweging van Halbesma bij het opstellen van het bericht naar buiten. Het hele seizoen geen gebouw. Maar natuurlijk hoopt de hogeschool dat het probleem eerder opgelost is.

De boodschap betekent ook dat er andere ruimte gevonden moet worden voor de studenten. En andere parkeerruimte. Bijvoorbeeld bij attractiepark Dinoland, even verderop. En een voormalige disco, de Bierton. Ook moet er ruimte geregeld worden voor de tentamens. En de open dag. Het hele lijstje dat de burgemeester in Rostock al geappt kreeg. Halbesma heeft ondertussen een driedubbele baan. De eerste weken is het dag en nacht werken.

De fietsenstalling onder het gebouw blijft open. De schuifdeuren gaan ook even van het slot voor medewerkers die hun spullen, zoals hun laptop, uit gebouw X moeten halen. Halbesma heeft er een ander gevoel bij als hij een keer door het lege gebouw moet lopen.

Trebbe wil Windesheim informeren over de Bubbledeckvloeren, maar Windesheim is Trebbe voor

De aannemers Trebbe en Hegeman Nijverdal komen een paar keer langs. Trebbe heeft na het Hageman-onderzoek ook zelf onderzoek gedaan. Het bedrijf heeft zelf ook meerdere gebouwen neergezet met Bubbledeckvloeren, constateert Geert Klein Lebbink, adjunct-directeur van Trebbe Noord-Oost. Het plan is om de opdrachtgevers te informeren. Maar Windesheim is Trebbe voor. Ze wisselen informatie uit over het gebouw. Windesheim had al contact gehad met de hoofdconstructeur.

Als abtWassenaar het rapport definitief heeft opgemaakt stuurt Windesheim het naar Trebbe en Hegeman Nijverdal. Er wordt iets geconstateerd, de aannemers moeten er iets van vinden, redeneert Halbesma. Windesheim volgt twee lijnen: De juridische lijn en de oplossingslijn: het gebouw weer in de lucht krijgen. Aan abtWassenaar en Trebbe wordt gevraagd: wat gaan we nu concreet doen, wat zijn de stappen daarin? We zullen samen op moeten trekken, denkt Halbesma. Het zuiverste is dat om te doen met partijen die het gerealiseerd hebben.

Ook worden met Trebbe en Hegeman de oplossingsrichtingen die nog in het lab liggen doorgenomen. De deuvels en de koolstofstrippen onderlangs. Maar de oplossingen zijn half december nog te prematuur om mee aan de slag te gaan.

De vraag is waar de aansprakelijkheid ligt. Dat moet helder worden. Als je de problemen van het gebouw gaat oplossen, zijn er kosten aan verbonden, die moet je ergens kunnen verhalen.

Dat het rapport van abtWassenaar mogelijk juridische consequenties heeft voor de aannemers, begrijpt Halbesma. Tot nu toe heeft hij nog geen reactie op het rapport gehad. Je krijgt straks de vraag over de verantwoordelijkheden, realiseert Halbesma zich. De vraag is waar die ligt. Dat moet helder worden. Als je de problemen van het gebouw gaat oplossen, zijn er kosten aan verbonden, die moet je ergens kunnen verhalen. Windesheim verwacht actie van de aannemers. We zijn heel open, aldus Halbesma. We hebben benoemd dat het een juridisch verhaal wordt.

Trebbe houdt contact over de problemen met andere aannemers die ook Bubbledeck-vloeren hebben gebruikt. De schuldvraag hangt nu boven de markt, realiseert de bouwer zich.

Denkfout in ontwerp vloeren geslopen

Johan Galjaard van abtWassenaar kan zich er geen voorstelling van maken dat abtWassenaar juridisch aangeklaagd gaat worden. Hij is ervan overtuigd dat met de kennis van toen zorgvuldig is nagedacht over het ontwerp. abtWassenaar heeft het detailontwerp niet gemaakt, maar heeft wel voor Gebouw X het Bubbledecksysteem voorgeschreven. Trebbe en Hegeman hebben het bestek uitgevoerd, het gebruik van de Bubbledeckvloer was daarin voorgeschreven. abtWassenaar heeft als hoofdconstructeur gecontroleerd of het ontwerp van de leverancier volgens de vigerende normen gebeurde en of de juiste belastingen werden aangehouden.

Voor het uitwerken van het ontwerp van de vloeren bestonden altijd standaard rekenmethoden en richtlijnen. Na het instorten van de parkeergarage in Eindhoven is men volgens Galjaard erachter gekomen dat er toch zo langzamerhand een denkfout in is geslopen. Dat met de gladde platen en het zelfverdichtende beton de vloer zich niet gedraagt zoals het rekentechnisch wordt verondersteld. Maar goed, dat is met de kennis van nu.

Nee, volgens Galjaard is er niets mis met het principe van breedplaattoepassingen. Alleen je moet constateren dat in de loop der tijd er wat dingen zijn veranderd. In de bouw is ooit begonnen met een systeem met een breedplaatachtige constructie. Die spande toen in één richting. De wapening lag onderin de breedplaat. Er staken tralieliggers uit voor een goede hechting met de bovenvloer. De breedplaat werd aan de bovenkant opgeruwd en de breedplaat was van hetzelfde materiaal als de opstortlaag.

We komen er nu echter achter dat die aanhechting niet zo goed is als we hadden gedacht. Zonder het te weten is er dus een zwakke plek geïntroduceerd

Tussen 1995 tot 2000 werd het zelfverdichtende beton door de prefabindustie ontdekt. Het maakte het procedé veel arbovriendelijker. Niet meer trillen, geen herrie. Gewoon het beton in een vorm gieten. Onderzoek wees uit: de aanhechting werkt nog hetzelfde. We komen er nu echter achter dat die aanhechting niet zo goed is als we hadden gedacht. Zonder het te weten is er dus een zwakke plek geïntroduceerd: het zelfverdichtende beton wat relatief glad is en wat minder hecht aan een ander materiaal.

In de loop der tijd zijn ook de belastingen en de overspanningen groter en groter geworden.

Achteraf zou je volgens Galjaard kunnen zeggen dat er meer aan de hand is. Het is niet alleen het zelfverdichtende beton. In de loop der tijd zijn ook de belastingen en de overspanningen groter en groter geworden. Ook zijn vloeren steeds meer ontworpen om hun belastingen in twee richtingen af te dragen, zodat er steeds grotere krachten via die naden overgebracht moeten worden.

De hele Nederlandse bouwmarkt heeft volgens Galjaard nooit nagedacht wat voor consequenties dat zou kunnen hebben. Vervelend? Ja. Maar je komt in het leven wel vaker achteraf tot de conclusie dat iets dat je toen niet wist, dat dat toch anders is. Dan moet je dat op dat moment volgens hem gewoon oppakken en oplossen.

Iedereen is zoekende, ziet Trebbe

Iedereen is zoekende, ziet Geert Klein Lebbink, adjunct-directeur bij Trebbe Noord-Oost. Het is een landelijk probleem, misschien zelfs een internationaal probleem.

De vraag voor Dirk Jan Halbesma die blijft knagen is: hoe moeten de problemen van Gebouw X opgelost worden? In Gebouw G blijven praten met de aannemers. En blijven wachten op de oplossingen uit het lab.

Gebouw X wacht in stilte geduldig af.