Het net is vol, terwijl in werkelijkheid veel ruimte onbenut blijft. Met gebiedsgerichte afspraken kan veel meer binnen de bestaande infrastructuur. "Je kan je afvragen of we niet in een 'nepcongestie' zitten."

Vanaf 2026 krijgen projecten die het maatschappelijk belang dienen voorrang bij een netaansluiting. Woningbouw valt daaronder, maar moet wel voorrang geven aan een lange lijst andere functies. Het onderscheid tussen groot- en kleinverbruikers, waar woningbouw van profiteerde, vervalt. Bouwers en gemeenten maken zich zorgen.

De bouw van nieuwe en uitbreiding van bestaande hoogspanningstations wordt voor Tennet een enorme klus. De netbeheerder zoekt, samen met bouwers, versnelling in een modulaire en gestandaardiseerde aanpak.

Cobouw voorspelt: het kan nog een jaar of vijf duren voordat de Nederlandse netbeheerders netcongestie structureel onder controle hebben, verwacht Han Slootweg, chief operating officer (COO) van Enexis. Hij pleit er daarom voor om netneutraal te bouwen.

Om netcongestie op te lossen moet Liander het elektriciteitsnet fors verzwaren. De netbeheerder wil tempo maken. "Hoe meer standaard, hoe beter."

Netbeheerders investeren de komende jaren tientallen miljarden euro is het verbeteren van de capaciteit van het stroomnet. Maar bijna de helft van de projecten loopt vertraging op.

Netcongestie is vaak geen fysiek probleem, maar een afstemmingsvraagstuk. In veel gebieden staat nabij opwek klaar - wind en zon - , terwijl afnemers om de hoek juist vastlopen op hun aansluiting. Omdat die stromen niet in balans zijn, kondigt de netbeheerder congestie af.

De energietransitie legt een ongekende druk op het elektriciteitsnet. Waar bijvoorbeeld netbeheerder Enexis vroeger jaarlijks zo'n tien transportverdeelstations bouwde, moet dat aantal komende jaren groeien naar circa 120 per jaar. "Dat betekent dat we in tien jaar tijd het net, waar we honderd jaar over hebben gedaan om op te bouwen, moeten verdubbelen", zegt Geert Heidekamp, manager productiestraten Noord bij Enexis.

Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht vrezen dat de woningbouw stil komt te liggen door netcongestie. Nu krijgen woningbouw en kleinverbruikers in de steden voorrang om aangesloten te worden op het elektriciteitsnet, dat in de vier steden overvol is. Onduidelijk is of deze voorrangsregels vanaf 2026 ook nog gelden. Op 1 januari komt de Autoriteit Consument en Markt (ACM) met een nieuw prioriteringskader.

Om te kunnen voldoen aan de doelstellingen van het Klimaatakkoord moet Nederland vaart maken met de energietransitie. Daarvoor is onder andere een gestage uitbreiding van het elektriciteitsnet nodig. Advies- en ingenieursbureau Antea Group kijkt samen met netbeheerders, aannemers en overheden hoe dit veilig en efficiënt kan plaatsvinden. Mark van Esterik, adviesgroepmanager Milieu & Energie Oost, vertelt hoe de inzet van ArcGIS helpt bij de planning en uitvoering hiervan.