Van het projectbudget van bijna 1,4 miljard euro is ongeveer twintig procent opgemaakt. Dat komt neer op een slordige 268 miljoen euro. Alleen al daarom lijkt het ondenkbaar dat minister Harbers definitief zal stoppen met het omstreden megaproject bij Arnhem en Nijmegen. En toch zit dat er volgens een goede ingevoerde bron aan te komen.
“In de markt zingt rond dat Rijkswaterstaat de stekker al uit de ViA15 heeft getrokken en het contract wordt afgekocht, vooruitlopend op de definitieve stikstofuitspraak”, stelt hij. “Formeel is er nog geen hard besluit, maar het is wel het meest realistische scenario en de gesprekken lopen al. Er worden ook al voorbereidingen getroffen.”
Rijkswaterstaat
De Combinatie GelreGroen (Dura Vermeer, Besix, Hochtief, Van Oord en John Laing) en Rijkswaterstaat ontkennen dat ze in onderhandeling zijn over het ontbinden van het contract. Ook volgens Harbers is daar geen sprake van. Althans, nog niet.
“Er is op dit moment geen intentie om het contract met GelreGroen te ontbinden”, laat de minister desgevraagd via zijn woordvoerder weten. “Rijkswaterstaat voert regelmatig gesprekken met GelreGroen over het contract en over de voortgang van het project”, voegt hij daar direct aan toe.
Waarom ontbinden onverstandig is
De ViA15 nu al stoppen is volgens Harbers om verschillende redenen onverstandig. Ten eerste is dit project voor vele door stikstof vertraagde projecten een voorbeeldcasus.
“Dit tracébesluit bevat als eerste project de gewijzigde rekenafstand van 25 kilometer voor stikstofdepositie. Andere projecten bereiden zich ook voor op die afstand”, aldus de minister.
Hij noemt nog een andere reden om door te gaan, de oorspronkelijke: “Weggebruikers staan hier veel in de file. Door groei van de bevolking en de vraag naar mobiliteit wordt het de komende jaren naar verwachting drukker op weg. In Nijmegen komen er bovendien 10.000 woningen bij en in de regio neemt de bedrijvigheid toe.”
DBFM-moe
De ViA15 is in 2019 gegund. Het behelst de aanleg en het onderhoud gedurende twintig jaar van de wegen rond Arnhem en Nijmegen . Dit wegenbouwproject kan worden beschouwd als het laatste, echt grote DBFM-contract, dat op de markt kwam.
De bedoeling van die contractvorm was dat infabouwers meer ontwerpvrijheid zouden krijgen. Dat zou goed zijn voor het eindresultaat en de kosten. Infrabouwers hebben echter al langer hun buik vol van DBFM. Zij klaagden vaker over niet beheersbare risico’s, die op het bordje van de aannemer belanden. Die discussie werd onder meer gevoerd bij de Afsluitdijk en de Zeesluis, waarvan de bouwkosten flink stegen.
Twee contracten reeds ontbonden
Mocht het contract van de VIA15 toch ontbonden worden, dan is dat het derde verscheurde DBMF-contract in drie jaar tijd. In 2019 ontbond Rijkswaterstaat het contract voor knooppunt Hoevelaken ter waarde van 410 miljoen euro met BAM en Van Oord.
Aannemers en opdrachtgever konden het toen niet eens worden over de financiële risico’s. In 2020 klonk min of meer hetzelfde liedje voor de Zuidasdok. Ook dat contract werd ontbonden.
Het lot van de ViA15 hangt al langer aan een zijden draadje. Bouwkosten lopen op en de aangevochten, aangepaste stikstofregels zorgen voor vertraging en onzekerheid.
25 kilometer
Veel hangt af van een uitspraak van de Raad van State na de bouwvak. Een speciale commissie bijt zich de komende maanden vast in de vraag of de door de minister voorgestelde stikstofdepositiegrens (van 5 naar 25 kilometer) de natuur wél voldoende beschermt.
Bezwaarmakers vinden van niet en houden nu al rekening met extra vertraging voor de ViA15: “Het wordt spannend, maar het ziet er naar uit dat het zo ook niet kan”, meldt Johan van Vollenbroek, voorzitter van de actiegroep Mobilisation for the environment.
Onderhandelen over bouwkosten
Rijkswaterstaat en de combinatie GelreGroen (Dura Vermeer, Besix, Hochtief, Van Oord en John Laing) houden hun hart vast, geven geen ‘winstwaarschuwing’, maar wachten de cruciale uitspraak van de Raad van State, nagelbijtend af. Hoe dan ook volgen er onderhandelingen over de nog altijd oplopende bouwkosten.
Dat die er zijn, staat vast volgens Harbers: “De uitspraak na de zomer door de Raad van State in plaats van voor de zomer, heeft effect op de planning, kosten en de risico’s voor de ViA15”, verklaart de minister.
Onherroepelijk
De uitspraak van de Raad van State noemt hij ‘bepalend voor de voortgang van de ViA15. “De aanleg zal ook pas starten als het tracébesluit onherroepelijk is. GelreGroen maakt dan ook een nieuwe planning.”
Hoe hoog de meerkosten zijn, is onduidelijk. Niet terug te draaien werkzaamheden, zoals het kappen van bomen, werden gestaakt. Daarnaast voelden bouwers zich genoodzaakt nutteloos geworden werkvoorbereiders van het project af te halen.
Harbers heeft daar begrip voor en houdt nu al rekening met verder uitstel: “Mocht de vertraging verder oplopen door een negatieve uitspraak van de Raad van State, dan gaan Rijkswaterstaat en de aannemerscombinatie om tafel om de financiële consequenties daarvan te bezien.”
Wegenbouwers snakken naar adem
De stikstofkwestie rondom de ViA15 is ook belangrijk voor veel andere wegenbouwers. Onder hen maakt ongeduld inmiddels plaats voor onmacht en frustratie. Meer en meer infrabouwers laten Cobouw weten dat de stikstofcrisis om zich heen slaat. Ze maken zich grote zorgen over hun werkvoorraad en vrezen dat ze personeel moeten ontslaan.
Het zou een hard gelag zijn, want oude bruggen en viaducten piepen en kraken en met de grote onderhoudsopgave voor de deur en vergrijzing in de sector, staat de veerkrachtigheid van de sector al langer te discussie.
Sleutel van stikstofslot
Vorig jaar leek het er even op dat minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit de sleutel van het ‘stikstofslot’ gevonden had. Schouten rekte de door de Raad van State eerder afgeschoten stikstofgrens van 5 kilometer op naar 25 kilometer. Na de zomer wordt duidelijk of de nieuwe regels wel voldoen aan Europese richtlijnen.
Harbers benadrukt dat er afgelopen jaar veel aanleg-, renovatie- en onderhoudsopdrachten wel doorgingen. "Behoud van personeel voor de sector is nu en in de toekomst een issue dat breed aandacht behoeft.”
Houten-Hooipolder wel door
Projecten die niet worden geraakt door de stikstofproblematiek zetten we volgens planning op de markt, benadrukt Harbers. “Een voorbeeld hiervan is de verbreding van de A27 Houten-Hooipolder. Hiervan loopt de aanbesteding voor zowel het noordelijke als het zuidelijke deel. Vervanging en renovatie en beheer en onderhoud gaat ook zoveel mogelijk door. Als we mogelijkheden zien om een aanbesteding te versnellen, dan doen we dat. Tegelijkertijd moeten we realistisch zijn, want voorbereiding en besluitvorming kosten ook gewoon tijd.”
Lees ook:
