Ruim dertig jaar na de start van beide bureaus, fuseerden Adviesbureau De Bondt en ingenieursbureau Aveco in 2001. De samenvoeging bleek een schoolvoorbeeld van ‘1+1=3’: actief in bouw, ruimte, milieu en infra, is Aveco de Bondt anno 2021 een onafhankelijk bureau dat ontwerpt, onderzoekt en adviseert. Met ruim 500 gedreven specialisten op gebieden als mobiliteit en infrastructuur, stedelijke gebiedsontwikkeling, energie- en warmtetransitie én circulair gebouwde omgeving. “Dat laatste onderwerp valt uiteraard onder de Business Unit Duurzaamheid, waar ik manager van ben,” legt Christine Wortmann uit. “Bij de start van het team in 2009 lag de nadruk op reductie van het energieverbruik en de CO2-uitstoot. Dat zijn nog steeds belangrijke aandachtspunten, maar de circulaire opgave vraagt ook steeds meer tijd en aandacht van het snelgroeiende team.”
‘In navolging van duurzaamheid begint circulariteit een steeds vanzelfsprekender en integraler onderdeel te worden van projecten in de gebouwde omgeving’”
Een team dat, benadrukt manager Sierk de Groot van de Business Unit Constructies, geen ‘status aparte’ heeft binnen Aveco de Bondt. “Vanouds zijn we gewend om met staal, beton en steen te werken, maar Christine en haar medewerkers hoeven ons er echt niet de hele tijd aan te herinneren dat hout en andere biobased materialen goede circulaire alternatieven zijn,” lacht hij. “Integendeel. In navolging van duurzaamheid begint circulariteit een steeds vanzelfsprekender en integraler onderdeel te worden van projecten in de gebouwde omgeving. Aveco de Bondt is vaak al in de voorbereidings- en ontwerpfase betrokken, hét moment om goed na te denken over duurzaam ontwerp en materiaalgebruik en efficiënt gebruik en hergebruik van grondstoffen.”
Stap voor stap
In 2030 moet de Nederlandse bouweconomie al voor vijftig procent circulair zijn. In de wetenschap dat ze vanaf 2023 al honderd procent circulair moeten uitvragen, tenzij het echt niet anders kan, waren het tot dusver vooral (semi)overheidsorganisaties als Rijkswaterstaat en het Rijksvastgoedbedrijf die het circulaire voortouw namen. “Maar mede dankzij de stukje bij beetje aangescherpte MilieuPrestatie Gebouwen (MPG), zijn er ook steeds meer bouwers, ontwikkelaars en beleggers die er pro-actief mee aan de slag gaan,” weet Wortmann. “Aveco de Bondt kan ze daarbij op projectniveau adviseren over duurzaam materiaalgebruik en circulair ontwerpen. Daarbij doen we niet aan luchtkastelen en indianenverhalen. We gaan een klant geen biobased materiaal aanpraten dat bij nader inzien nog niet in voldoende mate beschikbaar is. Heel belangrijk uitgangspunt is ook dat het niet in één keer honderd procent circulair hoeft. Kijken wat wél al kan en dat toepassen, in het materiaalgebruik of de constructie, is een goede eerste stap.”
‘Heel belangrijk is dat je al in de ontwerpfase nadenkt over circulariteit’”
Volgens De Groot is dat precies de fase waarin veel marktpartijen zich momenteel bevinden, daarbij vaak met raad en daad terzijde gestaan door Aveco de Bondt. “Anders dan beton of staal, heeft hout de eigenschap dat het op de lange termijn krimpt. Daar moet je in de constructie rekening mee houden. Deze eigenschap geeft een extra uitdaging bij het ontwerpen in hout.” Voorlopig hoogtepunt voor Aveco de Bondt op dit gebied, letterlijk en figuurlijk, is volgens De Groot een appartementengebouw in Buiksloterham (Amsterdam) waar Aveco de Bondt als hoofdconstructeur bij is betrokken. “De hoofddraagconstructie bestaat uit één laag prefab beton en de andere zes lagen bestaan uit hout. De houtconstructie is opgebouwd uit gestapelde prefab houten units, die gestabiliseerd worden door een betonnen kern. Inmiddels zijn er ook plannen voor een vergelijkbaar hybride gebouw in Rotterdam van dertien verdiepingen.”
Niet op nul beginnen
Dergelijke innovatieve projecten bevestigen volgens De Groot dat hout één van de belangrijkste biobased materialen is. “We hoeven op constructief gebied niet op nul te beginnen, maar kunnen veel leren van bosrijke landen als Zweden en Finland die al jaren ervaring hebben met houtbouw. Trouwens, circulair bouwen is van alle tijden. We zijn het in de loop der jaren verleerd, maar vroeger werd heel circulair gebouwd, met hernieuwbare materialen die in de directe omgeving beschikbaar waren. Riet bijvoorbeeld. En leem. Veel eeuwenoude boerderijen zijn opgebouwd rond constructie van dikke houten balken. En kastelen bevinden zich niet voor niets vaak in een bosrijke omgeving. Die bomen werden na de bouw geplant, zodat de kasteelheer wist dat hij op de heel lange termijn verzekerd was van nieuwe bouwmaterialen.”
Hout mag een belangrijk biobased materiaal zijn, volgens Wortmann leiden er op circulair gebied meer wegen naar Rome. “De sleutel voor een circulaire gebouwde omgeving ligt bij het sluiten van kringlopen. Als een van de belangrijkste bouwmaterialen, heeft staal ook heel goede circulaire eigenschappen. Het kan immers keer op keer worden hergebruikt, zonder dat het inboet aan materiaaleigenschappen.” De Groot: “Voorwaarde is wel dat je daar al in de constructie rekening mee houdt. Een mooi voorbeeld daarvan is Bedrijfsgebouw Fokker 7 bij Schiphol. Hiervoor wonnen de bouwpartners van dit gebouw, waaronder Aveco de Bondt, reeds in 2016 de Nationale Duurzaamheidsprijs Staal. Het gebouw is consequent losmaakbaar ontworpen en kan, als men dat zou willen, heel makkelijk worden gedemonteerd.”
Circulair bouwen is volgens Wortmann niet alleen duurzaam, maar ook uitdagend en leuk. “Neem Kabeldistrict Delft, een 12 hectare grote herontwikkeling op het terrein van een voormalige kabelfabriek waar Aveco de Bondt als adviseur nauw bij betrokken is. Het even ambitieuze als circulaire uitgangspunt van het sloop/nieuwbouwproject, is dat alle bouwmaterialen op het terrein worden hergebruikt. We hebben hier met een multidisciplinair team aan gewerkt, van specialisten op het gebied van gevaarlijke stoffen tot constructeurs en circulaire materiaalexperts. Alle grondstoffen zijn geïnventariseerd, om vervolgens te beoordelen of ze het beste gedowncycled, gerecycled, geupcycled of hergebruikt kunnen worden.”
Complex en duur?
Circulair bouwen heeft nu nog de naam complex en duur te zijn, maar volgens Wortmann zal dat vooroordeel langzaam maar zeker verdwijnen. “Hoe meer alternatieve circulaire materialen er beschikbaar komen en hoe meer marktpartijen zich ermee bezighouden, hoe concurrerender circulair bouwen zal worden. Belangrijk om in het achterhoofd te houden is dat er ook geen alternatief is: het doel staat vast, we moeten met z’n allen die kant op, in 2050 zal de Nederlandse economie circulair zijn. Wie er niet nu al mee aan de slag gaat, valt straks buiten de boot.” De Groot: “Circulair bouwen is inderdaad duur als je pas halverwege een project denkt: oh ja, circulariteit, laten we eens kijken hoe we dat er met terugwerkende kracht in kunnen fietsen. Heel belangrijk is dat je er al in de ontwerpfase over nadenkt. Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor architecten én voor Aveco de Bondt, dat ontwerpt, onderzoekt en adviseert en veel kennis en ervaring heeft op circulair gebied.”
‘Circulair bouwen heeft nu nog de naam complex en duur te zijn, maar dat vooroordeel langzaam maar zeker verdwijnen’”
Zuinig en slim
En die kennis en ervaring neemt iedere dag toe, voegt Wortmann er aan toe. “De Business Unit Duurzaamheid telt nu dertig mensen maar zal de komende jaren zeker groeien. De fase waarin wij collega’s moesten attenderen op aspecten als duurzaamheid, biodiversiteit en circulariteit ligt echt al heel ver achter ons. Het zijn vanzelfsprekende aspecten geworden van iedere opdracht en ieder project. Dat maakt het voor ons alleen maar leuker en uitdagender.” De Groot knikt: “Voor ons ook. Als constructiemateriaal is hout net zo interessant als beton en staal. De uitdaging voor ons is bovendien niet alleen om met nieuwe, circulaire materialen om te leren gaan, maar ook om bestaande materialen als staal en beton zo efficiënt mogelijk toe te passen. Zuinig en slim ontwerpen is nog belangrijker ten einde een minimaal beslag te leggen op de schaarse grondstoffen van deze planeet, ook dat geeft ons werk een nieuwe, uitdagende dimensie die, merken we gelukkig, jonge technische talenten aanspreekt en aantrekt. Bij Aveco de Bondt worden ze met open armen ontvangen.”
Dit artikel is gesponsord door Aveco de Bondt.
