Het was wereldnieuws. Op 14 augustus 2018 stortte de Ponte Morandi, de tuibrug boven de ruige Italiaanse havenstad Genua, tijdens noodweer in. De ramp kostte aan 43 mensen het leven. Beheerders en overheden overal ter wereld schrokken op. Als een betonnen verkeersbrug uit de jaren zestig plotseling kan instorten in Italië, waarom zou dat dan niet ook in hun land kunnen?
Uiteraard werd ook in Nederland die vraag gesteld. Want de vervangingsopgave van de vaderlandse infra staat al jaren op de agenda, maar in de praktijk is er nog niet bijster veel gerenoveerd aan de 140.000 kilometer aan wegen, 85.000 viaducten en bruggen en het 125.000 kilometer lange rioolstelsel. Hoe dicht zijn we in ons land bij een grote of kleine (bijna-)ramp? Het op een haar(scheur) na instorten van de Merwedebrug in 2016 toonde in elk geval eerder al aan dat ook de staat van de Nederlandse infra te wensen overlaat. Koene Talsma van de Taskforce Bouwagenda gaf in het Bouw Idee Café aan wel te weten hoe dit kan. “In Nederland hebben we nieuwbouw altijd leuker gevonden dan renovatie.”
Schatting vervangingsopgave
Eerlijk is eerlijk, de ramp in Genua en de bijna-ramp bij Gorinchem maakten de vervangingsopgave urgenter, maar dat neemt niet weg dat er in Nederland al veel langer goed over wordt nagedacht. De belangrijkste basisvraag is echter: wat ligt er in Nederland eigenlijk precies aan infra en wat is de precieze staat ervan?
Volgens Talsma kan over enkele maanden eindelijk antwoord worden gegeven op deze vraag. “Dankzij de BRT, de Basisregistratie Topografie, kunnen we precies in kaart brengen wat we aan infra hebben in Nederland en waar het ligt. Met behulp van die data kunnen we als Taskforce Bouwagenda binnenkort een goede schatting geven van de grootte van de vervangingsopgave in Nederland voor de komende decennia. Dat is belangrijk voor politici op alle niveaus.”
Binnenkort kunnen we een goede schatting geven van de vervangingsopgave in Nederland”
Uiteraard is dit ook van wezenlijk belang voor de betrokken beheerders. Talsma noemt ProRail als voorbeeld van een organisatie die wat dit thema betreft inmiddels op het goede spoor zit. “Ruim 10 jaar geleden hadden ze nog geen idee hoeveel wissels er in Utrecht lagen. Na wat incidenten – ook hier weer urgentie dus – is ProRail gaan inventariseren wat ze exact hebben liggen aan rails en wissels. Dat staat inmiddels keurig in de BRT.”
300 gigabyte aan wegendata per dag
Data zijn al met al cruciaal in de vervangingsopgave. Alle deelnemers van het Bouw Idee Café zijn het erover eens dat het inwinnen van data, het goed inventariseren van wat er aan infra ligt en in welke staat het zich bevindt, een essentiële eerste stap is. Dat digitalisering bij dit alles een sleutelrol kan spelen, is een understatement.
Ellen van der Velde vertelt welke innovatieve diensten haar organisatie, Infrafocus, levert om de staat van bijvoorbeeld asfalt digitaal te inventariseren. “Wij brengen de openbare ruimte in beeld met behulp van onder meer grondradar, een 360-gradencamera en laser. Dat doen we met rondrijdende bussen.”
Normaliter worden dergelijke data ingewonnen door weginspecteurs die ter plaatse gaan. De digitale oplossing van Infrafocus is onvoorstelbaar veel sneller. Van der Velde: “Per dag verzamelen onze wagens maar liefst 200 tot 300 gigabyte aan gegevens. Op alle soorten asfaltwegen, of dat nu Rijkswegen, provinciale wegen of gemeentelijke wegen zijn. Dat doen we gewoon op rijsnelheid, tot 100 kilometer per uur kunnen we op een goede manier wegen inscannen en data verzamelen.” Infrafocus zet deze data vervolgens om in praktische gegevens voor zijn opdrachtgevers, dat zijn meestal beheerders zoals gemeenten. Zij kunnen dan bijvoorbeeld inschatten waar en wanneer er aan de weg gewerkt moet worden.
Digitale nabootsing object
Ook Marco de Jong van Vialis laat zien hoe digitalisering een belangrijke rol kan spelen bij vervanging van infra en kunstwerken. Hij zweert bij de zogeheten Digital Twin, waardoor bijvoorbeeld bruggen sneller kunnen worden gerenoveerd.
Het zou helpen als we veel meer data met elkaar gaan delen”
“Een Digital Twin is een digitale nabootsing van een te bouwen of te vervangen object”, legt De Jong uit. Een voorbeeld dat tijdens de uitzending werd getoond, is de Nelson Mandelabrug in hartje Utrecht. “Het was van belang dat er bij de renovatiewerkzaamheden zo min mogelijk verkeershinder zou optreden. Daarom is de brug eerst volledig ingemeten en omgezet in een digitaal model, ofwel een compleet gedigitaliseerde 3D-omgeving waarin we onder meer alle brugsystemen kunnen testen.”
Gevolg is dat veel essentiële werkzaamheden al in de virtuele replica van de brug plaatsvinden. Het bouwproces verloopt hierdoor sneller, beter en met minder verkeershinder. Next step volgens De Jong: voorspelbaar onderhoud op basis van data. “Een brug gaat dan bijvoorbeeld zelf aangeven wanneer er een storing aankomt, of wanneer asfalt moet worden vervangen.”
Rioolrobots
Niet alleen bovengronds, maar ook ondergronds is infra langzaam maar zeker aan vervanging toe. Maar hoe ga je de vele tienduizenden kilometers aan riolen in Nederland efficiënt renoveren, zonder dat je daarvoor de wegen hoeft open te breken?
Flua Leidingrenovatie heeft daar een vrij spectaculaire oplossing voor bedacht, die Enrico de Bie mocht toelichten in het Bouw Idee Café. Wie de kans heeft, moet eigenlijk het filmpje van Flua even bekijken, omdat beeld zich beter leent dan woord om het ingenieuze van deze oplossing duidelijk te maken. Toch een poging: met lichttreinen, camera’s, robots en speciale harskousen wordt 100 meter riool per dag van binnenuit gerenoveerd, zonder dat een weg open moet.
De Bie: “We werken daarvoor met de put als toegang. Daar zit meteen ook onze grootste uitdaging, want putten zijn niet gestandaardiseerd. De ene put is dus de andere niet. Het belangrijkste is echter dat nu niet alles meer uit de grond hoeft, en dat we in vrij korte tijd voor een gerenoveerd, duurzaam riool kunnen zorgen.”
Beter samenwerken
Een leek snapt dat de innovaties van Infrafocus, Vialis en Flua digitale oplossingen zijn die een grote bijdrage kunnen leveren aan de vervangingsopgave in Nederland. De gesprekspartners erkennen dat de infra nog achterloopt als het gaat om data driven werken, maar dat een inhaalslag wordt gemaakt.
Wat is er nodig om de vervangingsopgave nog beter het hoofd te bieden met digitalisering? De Jong geeft een voorzet: “Iedereen is met data bezig, maar iedereen wil die data vervolgens voor zichzelf houden. Het zou helpen als we veel meer data met elkaar gaan delen.”
Ook uitnodigender aanbesteden wordt genoemd, met meer ruimte voor digitale innovaties. En zo komen we bij de rode draad die eigenlijk dwars door alle Bouw Idee Cafés van dit najaar loopt: data delen, beter samenwerken en minder prijsgericht aanbesteden zouden de bouw en infra snel verder helpen. Of, zoals Koene Talsma besluit: “Dan gaat de sector vliegen.”
Bouw Idee Café: Klantgericht (ver)bouwen vond plaats op 12 november; Duurzame infra met impact op 5 november; Bouwlogistiek op 29 oktober; Digital & AI design op 15 oktober; Industrialisatie & prefab op 8 oktober en Circulair Bouwen op 1 oktober; Energietransitie op 24 september; Digital Construction op 17 september.
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Bouwend Nederland.
