Het bouwen van woningen moet én kan sneller, goedkoper, makkelijker, beter, met minder grondstoffen en liefst zo circulair mogelijk. Die mening deelden de vier panelleden tijdens de vierde aflevering van Bouw Idee Café, een serie van tien rondtafelgesprekken rondom innovatie in de bouw. Deze sessie, onder leiding van journalist Marc Doodeman van Cobouw, stond in het teken van industrialisatie en prefab. Het panel bestond uit productieleider Lisa Rooijakkers van TBI-onderneming Voorbij Prefab BV, salesmanager Steffen van Rijs van gevelproducent Rc Panels, CEO Peter Hutten van Van Wijnen en Sjoerd Klijn Velderman, programmamanager Industrialisatie bij Stroomversnelling.
Eindgebruiker centraal
Lef tonen, keuzes durven maken en - niet in de laatste plaats - de eindgebruiker centraal stellen: volgens CEO Peter Hutten van Van Wijnen – het enige panellid op afstand - zijn dit belangrijke ingrediënten om ‘de top’ in industrialisatie en prefab te bereiken. Hutten heeft recht van spreken: hij maakte vorige week bekend dat Van Wijnen een nieuwe fabriek in Heerenveen gaat bouwen waar circulaire en duurzame woningen worden geproduceerd. De capaciteit van deze fabriek, die in 2022 operationeel is, bedraagt 4000 woningen per jaar.
Met deze investering geeft Van Wijnen een flinke impuls aan de oplossing van het grote woningtekort in Nederland. De woningen – die volgens het Fijn Wonen-label worden gerealiseerd – kennen een korte bouwtijd, zijn betaalbaar, circulair, grotendeels nul op de meter en comfortabel. De woningen worden samengesteld uit onderhoudsvriendelijke componenten die keer op keer gebruikt kunnen worden, en dus niet eindigen als afval.
Opschaling bouwcapaciteit bittere noodzaak, industrialisatie een voorwaarde”
Hutten: “Industrialisatie is een middel, we hebben de klant centraal gesteld. Het meest spannende bij een dergelijk proces is welk product je gaat maken. We hebben veel validatie bij klanten gedaan. Die data hebben ons veel opgeleverd. De klant vraagt om een product, dat product moet een business case hebben. Pas als je een business case hebt, kun je investeren. In ons geval zijn dat huizen voor de sociale huur, middeldure huur en de onderkant van de koopmarkt.”
De bouw heeft volgens Hutten weinig ervaring met industrialisatie en robotisering. “Daarom moet je over de grenzen van durven kijken, zoals de automotive. We kunnen kopiëren van andere industrieën, en ook de samenwerking zoeken. Digitalisering en gerobotiseerde industrie maken dat woningen niet alleen goedkoper, maar ook sneller kunnen worden geproduceerd.”
Opschaling
Volgens Sjoerd Klijn Velderman van Stroomversnelling is opschaling noodzakelijk om de energietransitie te kunnen waarmaken. Deze non-profit organisatie innoveert in de praktijk binnen het domein van de energietransitie van woningen en wijken. Dat doet Stroomversnelling samen met leden die de gehele keten beslaan: van gemeente en corporaties tot bouwers en toeleveranciers. Het doel is om de komende dertig jaar alle bestaande woningen CO2-neutraal te maken. Zijn tip voor bedrijven die nadenken om de stap naar industrialisatie te maken? “Nu regelen, morgen effectueren. Bij ieder product dat je bij een leverancier koopt zou je jezelf de vraag moeten stellen: kan dit ook een industrieel product zijn? En je zou partijen die nu al een industrieel aanbod hebben, kunnen bevragen wat voor producten ze voor jou zouden kunnen maken.”
Zorgelijk
De bouw heeft weinig ervaring met industrialisatie, vindt ook Klijn Velderman, tevens directeur van Factory Zero. Net als Hutten vindt de programmamanager van Stroomversnelling dat je moet kijken naar bedrijfstakken die verder zijn dan de bouw. “Waarom zou je het wiel opnieuw moeten uitvinden?” Klijn Velderman schrikt van het feit dat 44 procent van de kijkers denkt dat de geplande opschaling van Stroomversnelling niet wordt bereikt. “Dat vind ik zorgelijk, we staan aan het begin van de energietransitie. Wie nu al denkt dat de doelstelling niet wordt gehaald, zal er ook niet aan beginnen.”
Modulaire woning
Rc Panels ziet het belang van de energietransitie gelukkig wel in, aldus salesmanager Steffen van Rijs. Dit bedrijf transformeert bestaande woningen binnen zeer korte tijd in moderne, energiezuinige huizen, onder meer door slim gebruik te maken van digitale middelen en geautomatiseerde processen. Rc Panels plaatst met in eigen fabriek gemaakte panelen een schil om de woning. Deze panelen zijn dun, ijzersterk en hebben de hoogste isolatiewaarde. Rc Panels werkt nauw samen met andere bedrijven: Rc Panels zorgt voor de isolatie van de gevels en daken, terwijl partners installaties van ventilatie- en verwarmingsapparatuur leveren.
Samenwerking met andere partijen is belangrijk voor succesvol industrialiseren”
Het bedrijf maakt ook gevels en daken voor de bouw van een nieuwe, modulaire woning. Deze gevels en daken zijn geschikt voor woningconcepten die energieneutraal en bijna energieneutraal zijn. Het gaat om gevelsluitende elementen, inclusief kozijnen en afwerking en met een breed scala aan metselwerk. De panelen zijn demontabel en remontabel. Door het prefab maakproces is afval en uitstoot (zoals stikstof) op de bouwplaats minimaal. Bij de montage is geen steiger nodig. Rc Panels werkt zeer nauw samen met andere partijen uit de prefab bouwindustrie om het woningtekort aan te pakken, aldus Van Rijs. Hun gezamenlijke doel: een modulaire woning in een dag monteren.
“Het gaat om samenwerking met prefab vloerproducent VBI, Factory Zero en de Modulefabriek”, zegt Van Rijs. Het betreft een modulair en innovatief bouwsysteem waarbij onder meer een complete verdiepingsvloer, inclusief de prefab installatie-elementen voor verwarming, warm water, ventilatie en voor het rioolstelsel, in één keer in een woning wordt geïnstalleerd. Met dit systeem kan in een dag een standaard woning worden gemonteerd. Dit modulaire bouwsysteem maakt snelle huisvesting mogelijk en is volgens de betrokken partijen op te schalen naar 25.000 eenheden per jaar.
Samenwerking
Samenwerking met andere partijen is belangrijk voor succesvol industrialiseren, aldus Van Rijs. “De innovatieve ideeën zijn er, de kennis en de producten zijn aanwezig. De vraag is: hoe sluit je alles op elkaar aan? Dat is de crux. Dat een woning in een dag klaar is, is niet het belangrijkste. Het gaat met name om kostenbesparing, dat er beter wordt gebouwd. Een voorspelbare productiestroom levert een efficiënt werkende fabriek. Zo haal je ook de faalkosten uit de keten.”
Perfectie in prefab
TBI-onderneming Voorbij Prefab BV – een toonaangevende en innovatieve producent van duurzame betonproducten – is ook een bedrijf dat zich richt op industrialisatie en graag met andere partners samenwerkt. Om uiteindelijk het beste product te kunnen leveren. Perfectie in prefab, dat streeft Voorbij Prefab na. In de hypermoderne, gerobotiseerde fabriek worden onder meer wanden voor de woningbouw gemaakt, zegt productieleider Lisa Rooijakkers.
Verken je kansen en laat je vooral niet afremmen”
“In onze prefabfabriek maken we op een geautomatiseerde manier wanden voor de woningbouw. Mensenhanden komen er nauwelijks meer aan te pas. We werken vanuit BIM, dat is onze bron. We krijgen een model van de klant, de gegevens worden rechtstreeks naar de robot gestuurd. Het is heel efficiënt, met weinig kans op fouten en weinig afval.”
Sinds deze zomer beschikt Voorbij Prefab ook over een isolatierobot, waarbij isolatie prefab wordt aangebracht op het natte beton, in plaats van op de bouwplaats. Haar wens? Het implementeren van een hololens, voor een nog betere kwaliteitscontrole.
Grote stappen
Maxime Verhagen is benieuwd of over tien jaar 80 procent van de nieuwbouw en de verduurzaming van de bestaande bouw afkomstig is uit een tiental fabrieken. Klijn Velderman denkt dat dat niet gaat lukken, maar dat opschaling en industrialisatie bittere noodzaak is om aan de vraag te voldoen, daar is iedereen het wel over eens. Grote stappen vooruit maken zijn nodig. Van Rijs: “Met partnerships tussen industriële partijen kun je samen ook één fabriek vormen, als je alles maar op elkaar afstemt, zodat op de bouw op juiste manier bij elkaar komt.” Klijn Velderman: “Verken je kansen en laat je vooral niet afremmen.”
Bouw Idee Café Digital Construction vond plaats op 17 september; Energietransitie op 24 september en Circulair Bouwen op 1 oktober.
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Bouwend Nederland.
