Bouw Idee Café - een initiatief van Bouwend Nederland en Cobouw – is elke donderdagmiddag tussen vier en vijf te volgen via een livestream. De tweede aflevering op 24 september – onder leiding van Marije de Leeuw van Cobouw - stond in het teken van de energietransitie. De opgave voor de bouwsector is pittig: binnen 30 jaar moeten 7,5 miljoen woningen en een half miljoen kantoren CO2-neutraal zijn. Aan tafel zaten ideeënrijke doeners die de energietransitie graag vorm willen geven en de markt daadwerkelijk (willen) veroveren met hun innovaties: een zonnewarmtenet voor bestaande bouw, een gebruiksklare energiemodule voor bestaande en nieuwbouwwoningen, een NoNox filter voor materieel om nagenoeg stikstofvrij op een bouwplaats te kunnen werken en energieleverende woningen, ook wel Plus-op-de-meter (POM) genoemd.
Chaos
Voorzitter Maxime Verhagen van Bouwend Nederland beet het spits af en zette gelijk de toon. Vooropgesteld: op het gebied van verduurzaming is technisch al heel veel mogelijk, aldus Verhagen. Er wordt volgens hem ook best in geïnvesteerd. Maar om de klimaatdoelen écht te halen, is verdere opschaling en industrialisatie nodig. Zijn stelling: het gasloos maken van particuliere woningen is momenteel een behoorlijke chaos. Niemand weet hoe het echt grootschalig moet worden aangepakt. Verhagen – niet aanwezig bij het gesprek, zijn vraag was vooraf opgenomen – vraagt zich af wie het voortouw moet nemen. En wat de belangrijkste stappen zijn die genomen moeten worden om de gebouwde omgeving CO2-neutraal te krijgen.
Haalbaar en betaalbaar
De oplossing ligt vooral ook in de sector zelf, vindt Jan Willem van de Groep van Factory Zero. Zijn bedrijf heeft een energiemodule voor een gezond en comfortabel binnenklimaat in energiezuinige woningen ontwikkeld: de iCEM (Integrated Climate Energy Module). Deze module wordt gebruiksklaar geleverd en is direct te installeren. De kern van de iCEM is een compacte, compleet geïntegreerde energiemodule die de woningen voorziet van een geconditioneerd binnenklimaat (ventilatie, verwarming en warm tapwater). De module kan worden uitgebreid met extern te plaatsen pv-panelen, bijpassende omvormer en koelfunctie. Op deze manier wil Factory Zero de energietransitie voor iedereen haalbaar en betaalbaar maken, aldus Van de Groep.
En er moet meer geld worden vrijgemaakt om innovaties te stimuleren”
Intussen zijn 1500 woningen in Nederland uitgerust met een module van Factory Zero: 1000 in nieuwwoningen, 500 in bestaande woningen. Hij spreekt overigens niet van een innovatie, maar van een slim idee. Het idee is wel om nu door te ontwikkelen. Zo wil het bedrijf – in samenwerking met andere innovatieve partijen - slimme tech-gevels en daken produceren om de gebouwde omgeving te verduurzamen. Van de Groep: “We moeten als sector het voortouw pakken. Niet roepen wat er moet gebeuren, maar het echt gaan doen.”
Doen én delen
Duurzaam denken, doen én delen, dat is het adagium van directeur Yvonne van der Hulst van Van der Hulst Bouwbedrijf. Duurzaamheid, standaardisering en innovaties zorgen ervoor dat de woningbouw verandert. “De energietransitie is dé uitdaging van de bouwsector.”
Haar bedrijf heeft het huis van de toekomst al gerealiseerd: Plus-op-de-Meter (POM), een energieleverend huis. In Voorhout zijn onlangs 33 zogenaamde Pluswoningen gerealiseerd. De huizen zijn vol gelegd met PV-panelen en uitgerust met een thuisbatterij. Huizen waar je gezond en comfortabel in woont. Maar die dus ook maximaal energie opwekken en deze vervolgens delen met bestaande huizen in omgeving.
We moeten als sector het voortouw pakken”
Haar bedrijf won in 2018 niet voor niets de Nationale Innovatie en Duurzaamheidsprijs Wonen. Van der Hulst – tevens genomineerd voor Cobouw Bouwvrouw 2020 - maakt graag verbinding met andere ‘doeners’. Voor het bouwen van deze Pluslevenwoning heeft ze nauw samengewerkt met 4YEF (For Your Energy Freedom), een nieuwe energieleverancier die slim stuurt op energiestromen in de wijk. Voor deze Pluswoningen kreeg Van der Hulst geen subsidie, maar dat vormde geen belemmering. De ontwikkeling van deze woningen heeft veel engineeringwerk gekost. Toch wil Van der Hulst haar kennis graag delen met collega’s, zodat ook zij dit soort woningen kunnen bouwen: futureproof, energieleverend en smart grid ready.
Zonnewarmte
Sabine Jansen, verbonden aan de TU Delft en partner van De Zonnet, vertelde over een nieuw ontwerp voor het aardgasvrij maken van wijken met lokaal opgewekte zonnewarmte. Met dit ontwerp – het De Zonnet-concept - wordt veel CO2 bespaard. Het concept bestaat uit een lage temperatuur warmtenet dat wordt gevoed met zonnewarmte door gebruik van PVT-panelen (een combinatie van zonnecollectoren en zonnepanelen). Het bijzondere aan dit project is dat bestaande componenten worden gecombineerd tot een wijkenergieconcept waarmee lokaal opgewekte warmte optimaal wordt benut. Er wordt deels gewerkt met seizoensopslag. Dit systeem maakt het mogelijk WKO-systemen toe te passen in nieuwe, maar ook bestaande woonwijken. Het project bevindt zich nog in de testfase, maar Jansen is hoopvol. “Het werkt en het is betaalbaar.”
NoNOx
Dennis in ’t Groen, manager Engineering bij Visser & Smit Hanab (onderdeel van VolkerWessels), vertelde over het NoNOx filter. Simpel gezegd komt deze ontwikkelde filtertechnologie hierop neer: met dit filter kunnen zowel groot mobiel materieel (boorstellingen en heimachines) als kleiner mobiel materieel (graafmachines, shovels) nagenoeg stikstofvrij op de bouwplaats worden ingezet.
De energietransitie is dé uitdaging van de bouwsector”
In ’t Groen: “De gehele bouw heeft te maken met de stikstofproblematiek. Het is een groot issue, projecten dreigden stil te komen liggen. We hebben er voor gekozen om niet bij de pakken neer te zitten en hebben gekeken naar wat we zelf kunnen doen. Toen hebben we een filter ontwikkeld dat stikstof volledig kan omzetten in onschadelijke stoffen. We houden het NoNOx filter niet voor onszelf: het is voor iedereen te huur. We willen de kennis graag delen met andere partijen, als de bouw er maar beter van wordt.”
Opschalen
Krachten bundelen, vindt ook Henk Visscher van de TU Delft. Hij is hoogleraar Woningkwaliteit en Procesinnovatie en wetenschappelijk directeur van het Bouw- en Techniek Innovatiecentrum (BTIC), een samenwerking tussen overheid, markt en kennisinstellingen. BTIC richt zich vooral op het stimuleren van innovatie om de Nederlandse ambities voor een klimaatneutrale gebouwde omgeving in 2050 mogelijk te maken. “Er moet veel gebeuren in de gebouwde omgeving, dat is duidelijk. Zonder opgeschaalde innovatie gaat dat niet. Dit is volgens mij het moment de krachten te bundelen, om grootschalig te investeren in de bouw. We moeten dóen.”
Bouw Idee Café 2 vond plaats op donderdag 24 september en stond in het teken van energietransitie. Het is de tweede sessie in een serie van tien rondetafelgesprekken rondom innovatie in de bouw. Bouw Idee Café is een initiatief van Bouwend Nederland en Cobouw en is wekelijks te volgen via een livestream. Meld u aan en kijk en praat mee.
Bouw Idee Café 1: de rol van digital construction vond plaats op 17 september.
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Bouwend Nederland.
