1. Denk vooruit
Aanval is de beste verdediging. Hoe kom je straks het sterkst uit de coronacrisis? Door producten te hebben waar straks (meer) behoefte aan is. Denk bijvoorbeeld aan betaalbare woningen. Als de economie geraakt wordt en er meer werkloosheid ontstaat, zal de vraag naar betaalbare woningen toenemen. Door vooral deze woningen te bouwen, kun je straks (als de coronacrisis hopelijk voorbij is) profiteren van de verschuiving van de vraag. Denk vooruit betekent ook: denk na voordat je mensen ontslaat. Die heeft de bouw straks dubbel en dwars nodig. Tijdens de vorige crisis verdwenen 196.000 mensen uit de bouw. Slechts 15 procent van hen (36.000) keerde terug. Blijf dus ook (digitaal) opleiden.
2. Blijf werk binnenhalen
Wie wil er in zo’n onzekere tijd nou een nieuw gebouw? En wie heeft er voldoende geld voor een renovatie? Bouwers van kantoren en bedrijfspanden zien veel ondernemers even een pas op de plaats doen. Soms is geld het probleem niet, maar lukt het gewoon niet om goed op afstand te overleggen en onderhandelen. Wat dat betreft geeft het hoop dat Van Wijnen recent een opdracht won op basis van virtuele presentaties. Die presentaties waren speciaal gemaakt, omdat het niet mogelijk was om bij elkaar op bezoek te gaan.
3. Haal projecten naar voren
Bouwers doen een beroep op hun opdrachtgevers om werk naar voren te halen. Dat doen ze individueel, maar ook collectief via Bouwend Nederland en Techniek Nederland. Rijkswaterstaat zet alles op alles om lopende projecten en aanbestedingen zo veel mogelijk door te laten gaan, belooft directeur-generaal Michèle Blom.
4. Werk op plekken waar het nu rustig is: scholen, snelwegen
In een zorginstelling mogen aannemers niet meer komen, maar bij scholen is er nu tijd genoeg. Normaal doet Leertouwer Schildersbedrijf het meeste werk in de vakantieperiodes, maar nu heeft de schilder het zoveel mogelijk naar voren gehaald. “We waren al voor de coronacrisis bij deze scholen begonnen met het buitenwerk. Maar omdat de gebouwen vol zaten met leerlingen konden we niet meteen alles doen. In overleg met het schoolbestuur kan dat nu wel. We draaien op maximale productie. Het compenseert het werkverlies van de zorginstellingen”, aldus Juriën Leertouwer.
Net als in de scholen is het ook rustig op de wegen. Overdag kun je tegenwoordig ook prima wegen onderhouden, in plaats van alleen in het weekend en ‘s nachts.
5. Koop nog te bouwen nieuwbouwwoningen op als overheid
De woningmarkt moet koste wat het kost overeind blijven anders loopt het woningtekort verder uit de hand. Als nieuwbouwprojecten onvoldoende van de grond komen, zou de overheid een handje kunnen helpen met een opkoopfonds, stelt Taco van Hoek van het EIB voor. Hoe werkt het? Stel, je verkoopt slechts dertig procent van je project in de voorverkoop. Vervolgens koopt de overheid 40 procent op zodat het project daardoor toch door kan gaan. Als de woningen gereed zijn kan de overheid ze eerst tijdelijk verhuren om ze na de crisis te verkopen. “Het financiële verlies hoeft niet groot te zijn. Je zou misschien zelfs winst kunnen maken”, aldus Van Hoek. De leenregels versoepelen en de NHG-grens (tijdelijk) verhogen zijn andere hulpmiddelen.
6. Word productiever door thuiswerken
Virtueel vergaderen en thuiswerken is in veel gevallen veel efficiënter en bovendien milieuvriendelijker. Bij Janssen de Jong is topman Ivo van der Mark er enthousiast over. Hij verkiest de videocall boven het gewone telefoongesprek. “Je kunt zien of je elkaar begrijpt.” Als de coronacrisis voorbij is wordt wat hem betreft vaker op deze manier gewerkt. “Het scheelt zó ontzettend veel tijd. Ik flits het hele land door.” Tijd is geld. Nu heel veel bedrijven moeten snijden in de kosten, is deze oppepper in productiviteit welkom. Bij al dat thuiswerken moet je als bedrijf één ding niet vergeten: Keep in touch. Maar dan niet letterlijk. Blijf die bouwteamvergadering elke ochtend doen, of dat crisisoverleg, en die afdelingsvergadering, maar dan wel via je favoriete videoconferance-app.
7. Rol de digitale rode loper uit
De planvorming en vergunningverlening in met name kleinere gemeenten valt fors terug omdat de betreffende ambtenaren simpelweg niet te bereiken zijn, constateert de vereniging voor ontwikkelende bouwers, NVB. Omdat deze voorbereidingen op het bouwen al stroef liepen vanwege een tekort aan bouwlocaties en de stikstofcrisis, dreigt de bouwproductie straks terug te vallen. Ambtenaren moeten wel bereikbaar zijn en de bestuurlijke en publieke besluitvorming, welstandbeoordeling, bijeenkomsten met bewoners/omwonenden en ook lastige gesprekken over contractuele bepalingen moeten wel doorlopen. “Niet alles kan telefonisch of via apps als Teams en Zoom”, stelt NVB-voorzitter Piet Adema, die voorstelt een online-overlegtool toe te voegen aan het Omgevingsloket Online.
De Neprom wil ook een snelle digitale revolutie en stelt voor te werken aan het ontwerpen en versneld implementeren van volledig digitale procedures voor inzage- en inspraakprocedures, college- en raadsvergaderingen en participatietrajecten. In Rotterdam heeft men de digitale rode loper al uitgerold voor vergunningaanvragers. “Onze planteams, de bebouwingscommissie, de commissie Welstand en Monumenten en de brandpreventiecommissie komen gewoon bij elkaar. Mijn bouwspreekuurtje gaat ook door”, legde bouwwethouder Bas Kurvers recent uit. “Alleen gaat dat vanuit huis, via Microsoft Teams.”
Megaproject Feyenoord City heeft in Rotterdam de primeur dat zienswijzen op het ontwerpbestemmingsplan nu per e-mail kunnen worden ingediend. Stukken inzien kan voor het eerst ook via internet. “De agenda zit nog steeds tjokvol, de stad moet verder”, vat Kurvers de Rotterdamse voortvarendheid samen.
Bij de rechtbanken en Raad van State zijn ze iets minder digital savvy. “Een zaak met veertig bezwaarmakers en tientallen toeschouwers, zoals over tracébesluiten of windparken, kunnen we gewoon niet afhandelen met een videocall”, aldus de Raad van State. De vertraging is al gauw drie tot vier maanden.
8. Wees lenig
Bouwers vragen lenigheid van gemeenten en opdrachtgevers wat betreft de oplevertermijnen. “Daar kunnen we ze in tegemoetkomen”, beloofde Carolien Schippers, directeur Grond en Ontwikkeling bij de Gemeente Amsterdam bij AT5. Als nieuwbouwontwikkelaars of corporaties kunnen aantonen dat ze door de coronacrisis niet op tijd kunnen beginnen hoeven ze geen boete te betalen. Dit soort beetjes helpen.
Een beetje lenigheid zou nutsbedrijven ook goed doen. Wellicht dat ze ondersteund kunnen worden door bouwpersoneel bij het uitvoeren van werkzaamheden bij nieuwbouwprojecten, stelt projectontwikkelaarsvereniging Neprom voor.
9. Houd bouwplaats langer open
Wil je minder drukte op de bouwplaats zodat de anderhalvemeter eenvoudiger is aan te houden, dan moet je de bouwplaats langer open- houden. Vooral in de afbouwfase moet je voorkomen dat mensen elkaar voor de voeten lopen. Goed plannen wie wanneer waar is, is dan onontbeerlijk.
10. Beweeg mee en faseer
Een groot aantal door de anti-coronavirusmaatregelen getroffen ondernemers aarzelt over de nieuwbouw van een bedrijfspand. De kunst is om samen met de klant naar oplossingen te zoeken, zodat de schade zo veel mogelijk beperkt wordt, vertelde Leon Heddes, algemeen directeur van Heembouw onlangs. “Vanaf het begin hebben we veel contact gezocht met de klanten om te horen wat er speelt en hoe we daarin kunnen meebewegen. Dat zien we als een goede methode om niet helemaal verrast te worden en om te kijken hoe je er het beste van kan maken. Is het niet voor de korte termijn dan voor de middellange termijn. Zo kun je proberen een project te faseren of alvast een vergunning rond te gaan maken, zodat als er straks groen licht komt, we snel kunnen doorschakelen.” Zorg dat grote investeringen van opdrachtgevers kleinere, behapbare investeringen worden. De overheid kan helpen door te zorgen voor bijvoorbeeld een investeringsaftrek en een subsidie op duurzaamheidsinvesteringen.
11. Laat corporaties meer bouwen
Niemand zo sterk als corporaties om anti-cyclisch te investeren. Althans, zo kenden we de corporaties totdat de wereld er voor de sociale huisvesters plotsklaps heel anders uitzag na de invoering van de verhuurdersheffing (2013) en van de Woningwet (2015). 89 procent van de grote corporaties ziet in de coronacrisis geen reden om nieuwbouwprojecten te stoppen. De corporaties lijken bereid sommige projecten van terughoudende en afgehaakte marktpartijen over te nemen. De voorwaarde van de corporatie is duidelijk: lastenverlichting.
12. Verzin een berg
Innoveren is altijd een goede tijdsbesteding, maar het schiet er vaak bij in. Nu er even een dip in werk is of komt, is er geen excuus meer. Eindelijk kun je dat briljante idee handen en voeten geven. Nog geen idee? Bedenk iets! Zo bedacht oud-wielrenner en sportjournalist Thijs Zonneveld tijdens de vorige crisis een berg van twee kilometer hoog in Nederland. Veel ingenieursbureaus hadden wel zin in zo'n avontuur. “We leven in een tijd van crisis. Iedereen maakt zich zorgen over haalbaarheid van zaken en stelt dingen uit. De berg dwingt je om naar kansen te blijven zoeken om het toch haalbaar te maken”, motiveerde projectdirecteur Ka-Lung To het bestaansrecht van het project in 2012. De berg kwam er niet, maar tientallen ingenieurs zullen toch met veel enthousiasme hun denkkracht de vrije loop hebben mogen laten. Daar werden ze niet minder van.
Cobouw wil deze lijst de komende weken uitbreiden met nuttige tips en adviezen. Een idee? E-mail: marcdoodeman@vakmedianet.nl
