De bouw was al gestart, plannen al gemaakt en cv-ketels stonden in bestelling. Maar die kunnen linea recta terug naar de leverancier, want Schoonoord, een woonvoorziening van corporatie Habion en zorgorganisatie Amaris, wordt toch gasloos. Niet omdat het moet (want de vergunning was voor 1 juli aangevraagd), maar omdat het kan.

“Habion, Amaris en Slokker Bouwgroep zien het als hun verantwoordelijkheid om de woonvoorziening gasloos te bouwen”, verklaart directeur Stefan Wildhagen van aannemer Slokker Bouwgroep vestiging Breda, in een interview met Cobouw.

Stefan Wildhagen, directeur van Slokker Bouwgroep in Breda: “Vier weken vertraging is een topprestatie.”

Maar jullie hadden al een vergunning voor een gasaansluiting. Waarom dan toch gasloos?
“In de DBM-tenderfase had het project een enorm hoog ambitieniveau op het gebied van duurzaamheid. Maar het project bleek in eerste instantie financieel niet haalbaar. Vanwege de planning moest de omgevingsvergunning heel snel worden aangevraagd. Daardoor is de duurzaamheidsambitie in eerste instantie wat losgelaten, maar we zijn er wel altijd over in gesprek gebleven. Toen kwam de overheid opeens met het besluit om het gasverbod vervroegd in te voeren. Op zich maakte dat niet uit, want we hadden al een vergunning voor een gebouw met gas. Maar toch zijn we er weer over na gaan denken en aan gaan rekenen. We vonden het onze maatschappelijke verantwoordelijkheid om het gebouw alsnog zonder gasaansluiting te bouwen. Habion voorzag dat het in de nabije toekomst toch moest gaan gebeuren.”

De bouw was al gestart. Was het niet een enorme opgave om het opeens gasvrij te maken?
“Ja, klopt, de ruwbouw stond er al. Dus natuurlijk stelden we onszelf de vraag: is het wel verstandig en haalbaar om dit in dit stadium van de bouw te doen? Bouwkundig zijn er sparingen aangepast en bijgemaakt. De mv-installatie die reeds ingestort was hebben we niet meer aan kunnen passen. De cv-ketels zijn omgeruild voor warmtepompen en het aantal zonnepanelen is flink opgeschaald, van zo’n 220 naar 400 stuks. Ook de kwaliteit van de panelen is flink verhoogd, we passen panelen van 360 Wattpiek toe met 25 jaar garantie. Dat laatste is voor ons van groot belang omdat 20 jaar onderhoud deel uitmaakt van de DBM-overeenkomst met Habion.”

Klinkt toch wel als aardig wat aanpassingen.
“Met name in de engineering en werkvoorbereiding zijn ingrijpende werkzaamheden nodig geweest. De hoeveelheid te treffen maatregelen is relatief groot omdat we hier te maken hebben met een woonvoorziening waar ook zorg verleend wordt. De energiebehoefte van zo’n gebouw is een stuk hoger dan bijvoorbeeld een woning omdat de ontwerp ruimtetemperaturen hoger zijn en tevens het gebruik van warm tapwater hoger ligt.”

[intermezzos:1]

Betekende dit dan niet een flinke extra investering?
“Ja, de investering was groot. Zeker in relatie tot de optimalisatieslag die in eerste instantie is gemaakt om het project haalbaar te maken. De intrinsieke motivatie van betrokken partijen om het juiste te doen voor toekomstige generaties was echter groter. Bovendien zou het gebouw later alsnog gasloos gemaakt moeten worden. Habion heeft uiteindelijk deze investering naar voren gehaald en de beslissing om van het gas af te gaan genomen waarbij gebruik is gemaakt van de tijdelijke inkeerregeling. Het is niet aan mij om de hoeveelheid extra geld die Habion erin heeft gestoken te benoemen. Dat is aan de corporatie zelf.”

Dus Slokker Bouwgroep heeft er geen extra geld in hoeven stoppen?
“Nee, er zijn natuurlijk substantieel extra directe kosten gemaakt, maar die zijn allemaal betaald door de opdrachtgever. Wij hebben er wel veel extra tijd, energie en enthousiasme in gestopt om de plannen te wijzigen en de aanpassingen in het gebouw te doen.”

Schoonoord Baarn

Schoonoord is een woonvoorziening voor ouderen in Baarn van corporatie Habion en zorgorganisatie Amaris. In april dit jaar is de bouw gestart en daarna werd nog de beslissing gemaakt om toch van het gas af te gaan. Habion, Amaris, Slokker Bouwgroep en installateur Scheer en Foppen hebben allemaal aan deze beslissing bijgedragen.

Het nieuwe gebouw bestaat uit drie gebouwen, met in totaal 53 appartementen en 300 m2 algemene ruimtes voor ontmoeting/recreatie, een restaurantfunctie, services, zorg en ondersteuning. In het eerste kwartaal 2019 staat de oplevering gepland.

Want de medewerkers vonden het geen probleem om de aanpassingen in het gebouw te doen?
“Nou, in het begin waren er natuurlijk wel zorgen over. Toen een van de werkvoorbereiders hoorde wat we van plan waren zei hij: ‘daar ga ik wel een aantal nachten slecht van slapen’. Het grijpt toch enorm in op het proces. Vooral op de planning. Als je opeens allemaal aanpassingen moet doen, nieuwe systemen moet bestellen en opnieuw moet engineeren, dan komt alles onder druk te staan. Je kunt niet overal doorbouwen, dus je loopt vertraging op. Dat waren de grootste kopzorgen. Maar als ik de medewerkers nu vraag wat ze van het resultaat vinden, zijn ze allemaal enorm trots.”

Heeft het project vertraging opgelopen hierdoor?
“Ja, vier weken. En dat is gezien de omvang van de wijzigingsopgave in relatie tot het stadium waarin de bouw zich bevond een topprestatie.”

Hadden jullie geen last van een tekort aan deskundige installateurs?
“Nee, want we hadden al afspraken gemaakt met installatiebedrijf Scheer & Foppen. De installateurs van deze onderaannemer zijn al opgeleid om warmtepompen te installeren, dus dat is gewoon soepel verlopen. We hebben het team wel uitgebreid met een adviseur die ons heeft geadviseerd hoe we het project in dit stadium het beste gasloos konden maken.”

Is dit het enige project van Slokker Bouwgroep dat eerst mét gasaansluiting gebouwd zou worden en uiteindelijk is aangepast, of zijn er meer?
“Nee, dit is het enige project dat we op deze manier aan hebben kunnen pakken. We hebben wel veel andere gasloze projecten met hoge duurzaamheidsambities lopen. Binnenkort gaan we bijvoorbeeld starten met de uitvoering van een school met epc-0 in Dordrecht welke uit een DB-tender is verworven. Er zijn nog twee projecten waarvan de uitvoering is gestart voor de intreding van het gasverbod. Deze waren al te ver in het proces om nog te veranderen, die zaten tegen oplevering aan.”

Voordat het gasverbod werd ingevoerd, was er veel angst in de sector. Projecten zouden in de knel komen, was de vrees. Is dit uitgekomen?
“Volgens mij valt dit reuze mee. Bij ons in ieder geval niet. Ik ben van mening dat als je elkaar- dus opdrachtgever en aannemer- in een vroeg stadium al opzoekt, je samen heel goed kunt komen tot kwalitatief betere en zeer duurzame producten voor een lagere prijs. De angst dat projecten veel duurder zouden worden, en dat die kosten allemaal op het bordje van de bouwer zouden komen, is volgens mij ongegrond. Met de implementatie van duurzame maatregelen is de initiële investering in bouwkosten hoger, maar je moet ook kijken naar wat het in de toekomst tijdens de exploitatie opbrengt. Vooruitlopend op de intreding van het gasverbod hadden ook veel van onze opdrachtgevers duurzaamheid en gasloos gelukkig al op de agenda staan.”

Het aantal zonnepanelen is flink opgeschaald, van 220 naar 400 stuks. Foto’s: Fred Oosterhuis Photography

Wat verwacht u van 2019? Zijn er dan nog veel projecten die nog met gasaansluiting worden gebouwd/gerenoveerd?
“Alle projecten welke wij in 2019 gaan opstarten zijn gasloos. Ik verwacht dat de technische ontwikkeling zich vanaf nu steeds sneller zal doorzetten waardoor gasloos financieel aantrekkelijker wordt. Er komen steeds meer manieren om goedkoper zonder gas te bouwen. Zo bouwden wij tien jaar geleden de eerste epc-0 woning. De meerkosten voor de warmtepomp van die woning waren toen 18.000 euro. Nu is dat nog maar 10.000 euro.”

Over een paar jaar kost het dus de helft?
“Ik heb natuurlijk geen glazen bol, dus dat kan ik moeilijk voorspellen. Maar ik denk wel dat de kosten steeds lager worden. Er worden naast de warmtepomp, ook steeds meer andere oplossingen bedacht die de cv-ketel kunnen vervangen. Ik vind die ontwikkelingen zeer interessant, dus ik houd ze goed in de gaten. Het is echter wel de vraag of gebouwgebruikers al voor elke oplossing klaar zijn.”