“De koeien hadden het afgelopen zomer beter dan de eigenaren”, schetst Jolanda Schilder, vrouw des huizes, veelzeggend. In de nieuwe stal was het namelijk hooguit 23 graden. “Dat komt door het goed geïsoleerde dak en de riante openingen aan weerszijden.”

Constant frisse lucht, boeren-airco in een koeienstal. En zo zijn er nog veel meer bijzonderheden, die dit boerenbouwwerk in Spierdijk veel bekijks zal opleveren de komende maanden. In deze stal wordt van mest namelijk biogas gemaakt. En dat gas zorgt op zijn beurt weer voor warme woningen.

[intermezzos:1]

Rubberen vloer

“Dat is niet alles”, weet bouwer Piet Meijer van Melo Bouw. “Ook de vloer mag er zijn. Dit vloerconcept is uniek.” Het komt er op neer dat mest en urine direct worden gescheiden. Dat betekent dat er geen ammoniak ontstaat, wat goed is voor mens en dier.

“Met aangedreven schuiven vegen we de mest naar achteren. Daar pompen we het de vergister in”, vertelt boer André Schilder trots. Nou ja, boer. Hij is veel meer dan dat. Zijn dochters organiseren hier groepsactiviteiten en kinderpartijtjes, er is al een zorgboerderij sinds 2006. “Ik wed niet graag op één paard”, verwoordt hij zelf. “Ik wil ook sociaal zijn. Ze noemen dat ook wel de verbrede boerderij.”

Meest duurzame stal ter wereld

Een ding weet hij zeker. De koeien genieten van misschien wel de meest duurzame stal ter wereld. Met een beetje fantasie doet het denken aan een uit de hand gelopen luxe kippenhok.

“Ze vreten meer, ze slapen meer en ze geven dagelijks drie liter meer melk. En de rubberen tegels (in plaats van een roostervloer) maken de stal veel beter beloopbaar.”

Duurzaam beton en aluminium gevel

Bij de stal aangekomen, weet de gemiddelde boer niet wat hij ziet. Gesloten staldeuren maakten hier plaats voor gevels van glas en aluminium. Er is een skybox met kroonluchters van oude tractorwielen en de grote houten spanten zijn gemaakt van hout uit duurzaam bosgebied.

“En in het beton zit twintig procent granulaat”, vult bouwer Meijer aan. Volgens hem is dit de stal van de toekomst. Zeker als het om de energiewinst en emissies gaat.

Subsidie van de provincie

“Dit is een voorbeeld voor veel andere boeren. Dit geeft ze misschien zelfs kansen om uit te breiden.” Goedkoop is deze stal namelijk niet. En zonder subsidie van de provincie was het misschien nooit gelukt. Voor iedere geïnvesteerde euro legde de provincie er veertig cent bij.

André Schilder (links) en Piet Meijer. Foto: Martin Mooij

Schilder heeft tweehonderd koeien en honderd ‘stuks jongvee’. “Het begon in 2014. Wij hadden al een vergunning voor het bouwen van een nieuwe stal toen kaasmaker Cono plots met ons in gesprek raakte. Zij wilden de duurzaamste stal van allemaal, geheel in lijn met hun kaasfabriek in de Beemsterpolder.”

De kaasmaker zorgde voor de architect, het ontwerp en de bouwbegeleiding. Bouwer Melo Bouw kon het maken voor 1,1 miljoen euro.

Monovergister

“Zie je die hellingshoek?”, wijst hij naar de bijzondere vloer. “Die zorgt ervoor dat de urine van de koe niet wordt vermengd met de mest. En de vloer is helemaal dicht.” Schilder licht toe: “Een koe plast en poept nooit tegelijkertijd.”

Buiten legt Schilder uit hoe de monovergister werkt. “Hier gaat dagverse mest in. Deze installatie verwarmt het tot 42 graden en maakt er biogas van. Met dat gas laten we twee motoren draaien. Met de warmte verhitten we een vat van 50.000 liter. De infrastructuur ligt al klaar om acht huizen en de boerderij hiermee van warmte te voorzien.”

Biobedding en houten spanten

Niets blijft onbenut liggen. Als een spons vol water wordt het restproduct uitgewrongen. “Uiterst circulair”, zegt Schilder. “Want op het droge materiaal dat overblijft komen de koeien te liggen. Biobedding noemen ze dat.”

Ingewikkeld? Nee, dat is de bouw van deze stal niet. Tot aan het maaiveld wijkt dit verblijf niet veel af van anderen. “Maar de combinatie van de vergister, de houten spanten, de open delen en de uitstraling is wel uniek”, stelt Meijer.

Antwoord op stikstofdiscussie?

Stadsverwarming op de boerderij. Is dit een antwoord op de stikstofdiscussie en de boeren ‘die ervan langs krijgen’? Schilder meent van wel. “Wij reduceren methaan, waardoor ook onze stikstofuitstoot omlaag gaat. Een normale roostervloer stoot 13,3 kilo methaan uit en deze bijna de helft minder, al zijn we dat nog aan het meten. Volgend jaar weten we meer.”

[intermezzos:2]

Netto zou de methaan- en dus stikstofuitstoot nog weleens veel lager kunnen uitvallen. “We verbranden dat methaan namelijk in de vergister. Ik zal niet zeggen dat de uitstoot nul is, maar het zal er niet ver vanaf zitten. En de mest die we uiteindelijk na verbranding van het methaan uitrijden, ruik je niet.”

Om nog maar te zwijgen over de planten. “Die nemen het methaanarme mest veel beter op. De grasgroei is enorm.” Meijer ziet dat meer boeren investeren in maatregelen die goed zijn voor het milieu. Hij vindt dat de overheid daar te weinig oog voor heeft.

‘Boeren weten wat bouwen is’

Ook boer Schilder ziet dat collega-bedrijven geld steken in stikstofarme systemen. “In de afgelopen maanden zijn er 14 biomestvergisters verkocht. Natuurlijk is dat een goede ontwikkeling. Ook voor bouwers. Alles ligt nu stil. Piet zal weinig aanvragen hebben. En dit geeft mevrouw Schouten (minister, red.) straks ook weer ruimte.”

Bouwers en boeren hebben elkaar nodig, benadrukt Schilder. “Deze stal laat zien dat het ook anders kan. Dankzij de subsidie heb ik uiteindelijk voor hetzelfde geld een luxere stal. We stoten minder uit, verwarmen huizen en leveren zelfs al energie. Of boeren ruzie hebben met bouwers? Welnee, ook boeren weten dat er gebouwd moet worden.”

Toekomstperspectief

Blijf boeren en bouwen, besluit Meijer. “Ga met elkaar in overleg en zie de mogelijkheden en niet de onmogelijkheden. De agrarische sector zat echt niet stil de afgelopen jaren. Geef ze ook wat toekomstperspectief.”

Op de valreep, nabij de waterfietsen, wil Schilder toch nog iets kwijt. “Hoezo veroorzaken boeren het stikstofprobleem? Toen er door corona geen vliegtuigen meer vlogen en er minder auto’s reden, daalde de uitstoot met twee derde. Maar er was geen koe minder. De lucht was dit voorjaar ook opvallend helder.”

Bekijk hier een korte impressie