Voor de omschakeling is volgens Brussel zeker 1000 miljard euro nodig, dat moet worden gemobiliseerd met hulp van de Europese Investeringsbank (EIB) en private investeringen. De transitie mag niet ten koste gaan van kwetsbare landen en burgers. Daarom komt er steun ter waarde van 100 miljard euro tussen 2021 en 2027.

Dat is de kern van de ‘Green Deal’ van de Europese Commissie die door voorzitter Ursula von der Leyen en vicevoorzitter Frans Timmermans in Brussel is gepresenteerd. De plannen variëren van herbebossing en verduurzaming van woningen op grote schaal tot een volledig schone staalproductie in 2030 en het terugdringen van het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Door de ambitieuze klimaat- en milieustrategie moet veel bestaande Europese wetgeving op de schop.

Eén miljoen laadpalen langs de wegen in 2025

Voor burgers en bedrijven kunnen de voorstellen soms grote gevolgen hebben. Timmermans en zijn kabinetschef, oud-PvdA-leider Diederik Samson, pleiten bijvoorbeeld voor een Europese kilometerheffing en een verscherping van de uitstootnormen voor personenauto’s en bestelbusjes. In 2025 moeten er een miljoen laadpalen voor elektrische auto’s langs de Europese wegen staan. Batterijen moeten in de toekomst hernieuwbaar zijn. Er komt veel meer biologisch voedsel op ons bord.

De lucht- en scheepvaart moeten net als andere transportsectoren belasting gaan betalen op fossiele brandstoffen. De commissie wil driekwart van het wegtransport verplaatsen naar het spoor en het water. Ze stelt ook ‘groene havens’ voor waar ‘vieze’ schepen niet welkom zijn. Daarnaast moet een importheffing worden overwogen op producten van vervuilende bedrijven van buiten de EU. In toekomstige vrijhandelsverdragen met derden landen wil Brussel bepalingen over het klimaat opnemen. Ook wil Timmermans maatregelen treffen om het ecosysteem en de biodiversiteit in de EU te beschermen.

Grote fracties overwegend positief

De Europese leiders zullen donderdag op hun top in Brussel over de voorstellen praten. Tot nu toe weigeren Polen, Hongarije en Tsjechië zich vast te leggen op klimaatneutraliteit in 2050. In het voorjaar denkt de commissie de eerste wetsvoorstellen in te dienen.

De grote fracties in het Europees Parlement reageerden woensdag overwegend positief op de naar buiten gebrachte plannen.

VVD-Europarlementariër Jan Huitema verwelkomt de ambities in de Green Deal, maar wil wel dat kritisch wordt gekeken naar de “haalbaarheid en vooral betaalbaarheid van deze transitie”. Hij hamert erop dat de rest van de wereld wel mee moet doen. Tom Berendsen van het CDA ziet kansen voor de Nederlandse industrie als er bescherming komt tegen concurrentie van bedrijven die niet aan de hoge Europese standaarden hoeven te voldoen.

Kantelpunt in het denken

Volgens Bas Eickhout van GroenLinks tonen de plannen van commissaris Frans Timmermans een “kantelpunt in het denken”. Hij roept zijn landgenoot wel op snel in te grijpen in het Europese landbouwbeleid en fossiele subsidies in te trekken. De voorgestelde aanpak van de ontbossing en de uitstoot van de scheep- en luchtvaart noemt Eickhout “bemoedigend”.

Agnes Jongerius (PvdA) spreekt van een historische stap: “De deal is groen maar niet zonder rood. Solidariteit en rechtvaardigheid vormen de basis.”

De ChristenUnie is positief over de “voortrekkersrol” van Europa, maar heeft ook bedenkingen. “We moeten ons continent klimaatneutraal maken, maar als we vervolgens allerlei producten via bijvoorbeeld landen als China via de achterdeur binnenhalen, dan steunen we indirect toch meer CO2-uitstoot. Met nieuwe handelsverdragen moet dat anders”, zegt Europarlementariër Peter van Dalen.