“Jongens, wat denken jullie ervan?”, zei zijn vader ruim dertig jaar geleden. Het was vanzelfsprekend dat Jan Berghege (59) op zijn 27e samen met zijn 35-jarige broer Henk het bedrijf van zijn vader overnam. Maar tijden zijn veranderd. Als hij dat nu aan zijn kinderen vraagt, hoort hij “Pap, ik wil er best een boek over schrijven, hoor.”

Jan Berghege – rustig Brabants stemgeluid, klassiek horloge – moet er zelf om lachen. Twee van zijn drie kinderen wonen in het buitenland. Ieder gaat tegenwoordig zijn eigen weg; bedrijfsopvolging is zo makkelijk niet meer.

[intermezzo:1]

Toeval bestaat niet. Jan Berghege was een paar jaar geleden over de toekomst van het bouwbedrijf aan het piekeren, toen hij samen met zijn broer bij een receptie Cees (69) en Sjef Heerkens (73) tegen het lijf liep. De broers Heerkens zijn sinds de jaren zeventig eigenaar van Heerkens van Bavel, een groot bouwbedrijf uit Tilburg, en tevens familiebedrijf.
De vier mannen kenden elkaar goed. Bouwbedrijf Berghege en Heerkens van Bavel hadden al tien jaar heel wat bouwcombinaties in de utiliteitsbouw gevormd. Ze waren uit hetzelfde hout gesneden. Na wat koetjes en kalfjes en het doornemen van prestaties van Willem II, bleken ze dezelfde zorgen mee te torsen. Hoe zorg ik voor een goede bedrijfsopvolging en in het verlengde daarvan continuïteit van de onderneming? Overname door een groot concern? Nee, dat wilden de bouwondernemers niet, dat past niet bij de cultuur van een familiebedrijf. Een management buy-out dan? Daarvoor waren de bedrijven te groot. Heerkens van Bavel had dertien jaar geleden gekozen voor een “externe” aan het stuur: Peter Kamermans; een ervaren kracht met een geschiedenis bij Multiplan en NBM Amstelland. Maar daarmee was de bedrijfsopvolging nog niet geregeld.

Familiebedrijf 2.0

Bij een andere gelegenheid troffen de vier mannen elkaar opnieuw. “Waarom voegen we de bedrijven niet samen, en blijven we zelf als betrokken aandeelhouder aan de bedrijven verbonden?”, werd het gesprek vervolgd. Zo zouden ze de continuïteit voor het personeel en de klanten kunnen waarborgen en een omvang krijgen die verdere professionalisering toestaat. Eureka, dat was de oplossing! “Familiebedrijf 2.0” zoals ze het zelf noemen, was geboren. Zo konden ze het familiebedrijf levend houden, terwijl ze zelf operationeel op afstand zouden staan. “Berghege Heerkens Bouwgroep” ging de groep vanaf juni van dit jaar heten. Het eigendom werd ondergebracht in een nieuwe holding. De zelfstandigheid en het unieke karakter van de individuele bedrijven blijft echter overeind, benadrukken de bedrijven.

Jan Berghege heeft de dagelijkse leiding van de groep. “Tussen nu en vijf jaar; dan ben ik 65” en hoopt hij net als de drie aandeelhouders “operationeel op afstand” te staan, zegt hij op het kantoor in Oss. Helemaal verdwijnen doet hij niet, glimlacht hij: “Old soldiers never die, they just fade away.” Wie daarna familiebedrijf 2.0 gaat leiden, is nog niet duidelijk. Wordt het Kamermans, die tijdens het interview naast hem zit? Berghege trekt de mist op: “Dat zien we later”. Kamermans zegt geen nee: “Ik loop al dertien jaar mee.”

Kamermans is de aandeelhouders om hem heen al jaren gewend. “Geen probleem”, zegt hij. “Ze zijn alle vier gepokt en gemazeld in de bouw. Ze hebben een enorm trackrecord op het gebied van ontwikkelen, financiën en bouwtechniek. Ik zie ze als raad van advies. Met name bij grote tenders kun je met ze klankborden, over bepaalde risico’s en constructies bijvoorbeeld. Als bedrijf en persoon kun je daarvan groeien. Je hebt nooit alle wijsheid in pacht. En zij zijn er niet om je op de vingers te tikken.”

[intermezzos:4]

Echte bouwers

De Brabantse bouwers zijn door de crisis heen “echte bouwers” gebleven, vertelt Jan Berghege. “We zijn bezig met een product, met bouwtechniek, met uitvoering en de schoonheid van het bouwen. Wij hebben bijvoorbeeld een hele sterke engineeringsafdeling, dat hebben niet veel andere bouwbedrijven.
Ik denk dat heel veel van onze collega’s zich doorontwikkeld hebben tot veredelde ontwikkelaars. Dus het bouwen een beetje uit het oog hebben verloren.”

Al voor de crisis werd het voor bouwers financieel aantrekkelijk om in projectontwikkeling te stappen. Met bouwen viel nauwelijks wat te verdienen, klonk het. Berghege kan zijn afkeer niet verbergen: “Dat vind ik een absoluut zwaktebod. Als ze dat vertellen denk ik: prachtig, maar eigenlijk ben je gewoon voor de snelle euro’s gegaan. Bomen waar heel veel geld in hangt, daar loopt iedereen naartoe.” Nou, deze Brabantse ondernemers dus niet. “Laat ik het iets nuanceren: Het verdienmodel van veel bouwers is verschoven van het bouwen naar het bouwen en ontwikkelen. Waarbij de nadruk van de opbrengst zit in het ontwikkelen. Ik denk dat 70 procent van de Nederlandse markt in dat model zit. Gevolg daarvan is dat het ontwikkelen dominant is geworden in het business model en bouwen ondergeschikt. Door die bril is het minder relevant dat ze een euro minder verdienen in de bouw, want die zullen ze terugverdienen met ontwikkelen. Wij hebben duidelijk gekozen: wij willen alleen bouwer zijn. Pure bouwer. We hebben een heel grote klantenschare, die steeds terugkomt. In de industrie, retail, zorg en het onderwijs. Wij vinden dat we slim, kien en vakkundig die gebouwen moeten uitvoeren.
Dat doen we door op een vakkundige manier de beste prijs/kwaliteit-verhouding voor de opdrachtgevers te leveren. Dat maakt ons onderscheidend.”

Speler van belang in hoogwaardige utiliteitsbouw

Bouwbedrijf Berghege uit Oss behaalde in 2018 een netto-omzet van 64 miljoen euro. Heerkens Van Bavel Groep uit Tilburg, waartoe ook woningbouwer Alphons Coolen behoort, kwam uit op 105 miljoen euro aan bedrijfsopbrengsten. Daarmee komt Heerkens van Bavel in deze editie van de Cobouw50 nog solo in de lijst voor, maar zal de bouwgroep door de recente samenvoeging in de volgende lijst een stuk hoger staan. Berghege en Heerkens en Van Bavel zijn naar eigen zeggen “spelers van belang” in de hoogwaarde utiliteitsbouw. Ziekenhuizen, laboratoria, high tech industrie, food, chemie en farmacie, ze draaien nergens hun hand voor om. “Dat zijn allemaal projecten die het meest maximale van een bouwer vragen”, zegt algemeen directeur Jan Berghege. Het is een “bestendige markt”. Het nieuwe bedrijf Berghege Heerkens behaalde de laatste jaren een nettowinstmarge tussen 3 en 5 procent.

Kamermans: “Als je voor de snelle euro gaat, ga je ook voor de korte termijn, hè. Het familiebedrijf bestaat bij de gratie van continuïteit.”

Berghege: “We zijn de afgelopen tien jaar op geen enkele manier in de problemen gekomen. Sterker: elk jaar hebben we winstgevend afgesloten.”

De Brabantse bouwers blaken van zelfvertrouwen. Ze kunnen zich meten met de grote jongens. Zoals BAM en buurman Heijmans. Berghege: “Ja, eerlijk. Als je kijkt naar de grote projecten, dan zijn onze concurrenten te vinden in de top 10 van bouwers.” Berghege Heerkens Bouwgroep is volgens de directeur-aandeelhouder ijzersterk in hoogwaardige utiliteitsbouw. “Ik denk dat wij door onze omvang en organisatie iets slagvaardiger zijn. We hebben korte lijnen en een platte organisatie. Je kan beter niet te groot zijn.”

Maakindustrie

Maar is hun business model als pure bouwer ook in de toekomst houdbaar? “Ik ben vorige week in Silicon Valley geweest, sindsdien ben ik nergens meer zeker van”, lacht Berghege. “Heel veel businessmodelen zijn de laatste jaren op de helling gegaan”, zag hij op de inspiratiereis met de Osse Industriële Kring. Kijk naar Uber en Airbnb. “Er zullen nog heel wat sectoren getroffen worden. Echter, ik denk dat de bouw een maakindustrie blijft. In de toekomst zal er steeds meer geprefabriceerd en geïndustrialiseerd worden. Zeker, je kunt huizen uit een fabriek laten lopen. Maar je hebt daar wel een economy of scale bij nodig.“ Of die er is, bewijfelt hij. “Kijk naar de kozijnenfabrikanten tijdens de crisis. Dat is prefabricage. Hoeveel zijn er niet failliet gegaan in die tijd?”

[intermezzos:2]

De automatisering zal zich in de bouw steeds sterker manifesteren. “De efficiëntie van processen kan absoluut omhoog. We gaan echt terechtkomen in BIM-gestuurde ondernemingen.” In de woningbouw kan volgens hem nog veel verbeterd worden. “Daar heb je repeterende eenheden.” Maar in de u-bouw is er minder ruimte. Ja, staalconstructies voor distributiecentra. “Maar Theater Carré is eenmalig.”

Dus de les van Silicon Valley is: in de bouw krijgt disruptie weinig kans? Zo stellig wil Berghege niet zijn. “Silicon Valley is always late at the party, zeggen ze. Er moet eerst een business model zijn, daarover wordt een nieuwe laag gelegd. Op sommige punten zou zo’n nieuwe laag de bouw ook kunnen veranderen. Daar waar repeteerbaarheid is.”
Waar de Brabanders disruptie verwachten? “Ik denk dan met name aan onze service- en onderhoudpoot. Maar je moet je me nu niet vragen hoe dat er precies uitziet. Dat is nog een zoektocht.”

“Wat ik ook ook van Silicon Valley geleerd heb: dat je een open netwerkeconomie zou moeten hebben. Dat ik met jou mijn businessmodel bespreek en jij die van jou met mij. Wij zijn in de bouw altijd gewend geweest de kaarten tegen de borst te houden. We moeten leren om met collega-bedrijven zaken te bespreken waar we allen en onze omgeving baat bij hebben. Dat is deels ketenintegratie, maar het is ook deels horizontale kennisintegratie. Delen is vermenigvuldigen.”

Gelijkgestemden

Dat delen deden Berghege en Heerkens van Bavel dus al tien jaar met elkaar. “Op een heel gedetailleerd niveau. Eigenlijk zijn wij Sillicon Valley al ver vooruit”, grijnst Berghege. Kamermans schaterlacht: “Als je dat straks hier tegen de mensen zegt, denken ze: is hij helemaal gek geworden.” Dan weer serieus: “Als je kennis deelt, betekent dat nog niet dat de ander het kan kopiëren.”

Berghege: “Het gaat erom dat je als bedrijf gelijkgestemden vindt. Dat kunnen er in de bouw nooit duizend zijn, geef ik toe. Het zou al mooi zijn als het met tien lukt.” Jan Berghege is zelf al goed op weg. “Naast Heerkens van Bavel bespreek ik ook met andere bedrijven bepaalde zaken open en eerlijk, waar we beiden en onze omgeving beter van worden.”

[intermezzos:3]

Hoe zo’n open bouworganisatie er precies uit moet gaan zien, weet hij nog niet. Maar dat bedrijven in de toekomst geen “gesloten kisten” zijn, kan bijna niet anders. Mensen werken niet meer hun leven lang bij één bedrijf. En er zijn veel meer zzp’ers dan vroeger. “Die ontwikkeling zou een driver kunnen zijn om de betrokkenheid tussen organisaties te vergroten en te zorgen voor meer bereidheid om dingen met elkaar te delen.”

Familiebedrijf 2.0

Echte bouwers

Speler van belang in hoogwaardige utiliteitsbouw

Maakindustrie

Gelijkgestemden

Achtergrond uit de Cobouw50: