Onzekerheid troef. Niet alleen voor boeren, maar zeker ook voor bouwers. Bedrijven zien orderportefeuilles slinken en de bonden maken zich nu al zorgen over mogelijke ontslagronden. En dat besef is niet gebaseerd op lucht.

“We komen in de gekke situatie terecht dat we straks mensen naar huis moeten sturen als er niets gebeurt, terwijl we eigenlijk mensen tekort hebben om de benodigde tweehonderdduizend woningen te bouwen. We praten zelfs al serieus over deeltijd-WW”, zegt Ger Jaarsma, sinds kort voorzitter van de NOA, de branchevereniging voor afbouwers.

Op deze vrijdagochtend is hij onderweg naar de maandelijkse vergadering van de Sociaal Economische Raad. De problemen stikstof en PFAS staan officieel niet op de agenda, maar Jaarsma weet vrijwel zeker dat er over gesproken gaat worden.

Geen urgentie

“Het schiet gewoon niet op. Er is nog steeds te weinig gevoel voor urgentie. De regering neemt nu tot 1 december de tijd voor oplossingen. Nu is het half oktober, dan zijn we dus weer zes weken verder. Projecten liggen allemaal stil.”

Ook zijn achterban begint dát al te merken, zegt hij, en dat is opvallend. “Afbouwers zijn de laatsten in de rit. Toch hoor ik al leden zeggen dat hun orderboek voor volgend jaar minder vol begint te raken. Projecten waar ze zouden gaan werken, vallen uit.”

[intermezzos:1]

Zzp’ers zullen het als eerste merken, vermoedt Jaarsma en hij verbaast zich erover dat de regering niets doet om de bouw te helpen.

“Zonder pardon wordt het plan voor tijdelijke drempelwaarden op de lange baan geschoven, terwijl vergelijkbare methoden in omringende landen veel minder streng zijn. Hiermee kan 90 tot 95 procent van de bouwprojecten worden opgestart.”

Nieuwe crisis

Zijn geduld raakt op, zijn zorgen nemen toe, met werkgeversorganisaties broedt hij op acties. Nog net geen app-groepje, maar afgelopen donderdag kwamen ze in de Haagse Malietoren bij elkaar voor een crisisberaad.

“We staan aan de vooravond van een nieuwe crisis, een nieuwe recessie, maar de regering is daar niet van doordrongen. Hij geeft toe dat de middelen om zaken koninklijk op te lossen, nauwelijks iets opleveren.

Onder de foto gaat de tekst door

Staatssecretaris Knops staat de pers te woord nadat hij een advies van de NEPROM in ontvangst heeft genomen. Jan Fokkema, directeur van NEPROM maakt een foto van het tafereel.

“Wanneer gaan we net zoals de boeren de weg op? Eigenlijk doen we dit altijd pratende, maar als dat niet helpt, dan volgen er andere acties. Wanneer is de maat vol? We gaan nog één, of twee keer praten, dan is het klaar. Hoe? Ik denk niet dat bouwers van het kaliber boeren zijn, die met tractoren naar het Binnenhof afreizen om daar de boel te ontregelen. Maar we zouden wel met busjes en ander materieel naar de rand van de stad Den Haag kunnen gaan, om daar aandacht te vragen voor onze problemen. Of misschien komen we met paginagrote advertenties in kranten.” Gijs Lokhorst, bouwvakbondsleider bij CNV Vakmensen, denkt iets groter. Hij hoopt dat gezond verstand zegeviert, maar merkt dat zijn gemoedstoestand er niet op vooruitgaat. “De problemen met PFAS en stikstof worden met het uur nijpender voor de sector.”

Actiebereidheid neemt toe

Acties sluit hij allang niet meer uit, er is al over nagedacht, en zijn volgens hem zo op touw gezet. “We hebben geen maanden nodig om die te organiseren…” De plannen zijn volgens hem veelbelovend.

[intermezzos:2]“De ideeën die nu leven zijn uniek en nog nooit vertoond in Nederland. Nee, meer wil ik er nu niet over zeggen, dan is het verrassingselement weg. Wel heb ik aanwijzingen dat ook ondernemers bereid zijn om dingen te doen, die je nu niet voor mogelijk houdt.”

Bouwend Nederland is normaal gesproken niet van de publieke protestacties, liet oud-voorzitter Elco Brinkman deze week nog optekenen. Demonstreren op het Malieveld levert volgens hem weinig “vrolijkheid” op.

Fries Heinis, directeur van Bouwend Nederland, sluit de ochtend na het teleurstellende stikstofdebat in de Tweede Kamer echter niets meer uit. “De actiebereidheid neemt met de dag toe, en houdt gelijke tred met geleden schade.”

De aangekondigde actie van grondverzetbedrijven komen niet uit de koker van Bouwend Nederland en CNV Vakmensen, zegt Gijs Lokhorst.