De ondernemers noemen de huidige plannen van de staatssecretaris om de situatie te verbeteren een farce.

Reactie ná gunning, daar heb je niets aan

Ruim 70 procent van de ondernemers durft nu niet eens een klacht in te dienen uit vrees daarna helemaal nooit meer aan de bak te komen, omdat het de aanbestedende dienst zelf is die ze in behandeling neemt, signaleren de brancheorganisaties in hun brandbrief.

Van alle opdrachtgevers bij de overheid heeft ruim 90 procent een eigen klachtenloket, maar in de praktijk functioneren die slecht. “Wij hebben talloze voorbeelden van ondernemers die een klacht indienen over de procedure of de voorwaarden in de aanbesteding, maar pas een reactie krijgen ná de gunning, als er niks meer aan te doen is”, zegt voorzitter Jacco Vonhof van MKB-Nederland. “En als een advies van het klachtenloket al op tijd is, trekken aanbestedende diensten zich daar vaak weinig van aan.”

Onnodig clusteren

Vonhof noemt het voorbeeld van een waterschap dat een aanbesteding voor renovatie van een groot gemaal in de markt zette. Meerdere ondernemers hadden bezwaar tegen het onnodig clusteren van verschillende opdrachten en het ontbreken van een tegemoetkoming in de tenderkosten, maar kregen nul op rekest bij de aanbestedende dienst zelf. Het waterschap negeerde het advies van de Commissie van Aanbestedingsexperts om de aanbesteding op te schorten, en tegen de tijd dat de klagers van de commissie gelijk hadden gekregen, was de aanbesteding al aan een ander gegund.

Het is een farce

De voorzitter van MKB-Nederland heeft er geen goed woord voor over. “Ondernemers kunnen hoog of laag springen, aanbestedende diensten komen hier gewoon mee weg. En dat is absurd. Het ministerie wil de kansen voor het mkb via het programma Beter Aanbesteden verbeteren en dat is mooi, maar dat kan niet zonder betere rechtsbescherming van ondernemers. Die zijn aan de aanbestedende dienst overgeleverd en hebben geen poot om op te staan. Naar de rechter stappen is ook geen optie. De kosten zijn te hoog, de gunning is al gedaan en bovendien is de kans op een aanbesteding in de toekomst dan helemaal verkeken. Het kan zo echt niet.”
Onderzoek van Kwink in opdracht van het ministerie bevestigt dat de rechtsbescherming van ondernemers ernstig tekortschiet. De grote meerderheid van de ondernemers dient niet eens een klacht in, omdat ze toch niet serieus worden genomen. En van de ondernemers die wel een klacht hebben ingediend, zegt circa driekwart dat daar niets is opgelost.
Staatssecretaris Keijzer heeft naar aanleiding van het Kwink-rapport gezegd dat ze de klachtenafhandeling bij de aanbestedende diensten wil gaan ‘professionaliseren’. Vonhof vindt dat een farce. “Wat nog steeds mist, is een stok achter de deur. In haar plannen is het nog steeds de slager die zijn eigen vlees keurt en is er geen enkel onafhankelijk toezicht. Dit gaat echt niks opleveren zolang aanbestedende diensten zelf het probleem niet zien. Die vinden dat het allemaal wel prima gaat.”

Niet gunnen tot klacht is opgelost

MKB-Nederland en VNO-NCW willen dat de staatssecretaris de bestaande Commissie van Aanbestedingsexperts omvormt tot onafhankelijke klachteninstantie. Voor de aanbestedende dienst geldt vervolgens het principe comply or explain; er mag alleen gemotiveerd van het advies van de commissie worden afgeweken.

Om te voorkomen dat het advies als mosterd na de maaltijd komt, moet de procedure daarvoor worden stil gelegd. “De staatssecretaris is bang dat dat allemaal veel te lang gaat duren, maar dat hoeft helemaal niet. Je kunt dit binnen 10 werkdagen geregeld hebben. Dat is niks op de tijd die overheden nodig hebben om überhaupt een aanbesteding in de markt te zetten.”