Meer bouwfouten. Hogere kosten. Vertraging. Meer ongevallen en overtredingen. Meer klachten. Het imago van de bouw kan anno 2019 nog altijd stukken beter, weet Anneke Witte, interim-directeur bij Bewuste Bouwers.

Twee weken geleden las ze een bericht in Cobouw; grote bouwers willen geen prutsers meer. Het artikel sprak haar aan. Tegelijkertijd wist ze: onze missie reikt verder:

“De bouw veroorzaakt veel hinder voor omwonenden. Die sociale opgave is groter dan ooit. Mensen zijn een stuk mondiger dan 30 jaar geleden. Daar zou de bouw zich veel meer bewust van moeten zijn.”

Belangrijke opdracht

Blauwe schoenen, blauw jasjes, blauwe pantalon. Geen blauwe maandag. Het is dinsdag en bovendien wil Witte meer dan een voorbijganger zijn. Als het haar ligt blijft ze ook na dit jaar behouden voor Bewuste Bouwers.

De sector is te mooi om te laten versloffen, vindt zij. “Deze opdracht is ook belangrijk. Het gaat namelijk over mensen en de leefbaarheid van het land.”

Snoepjes

De bouwer als buurman, de bouwer die snoep uitdeelt aan de fietser die gedurende werkzaamheden van zijn fiets moet afstappen om zijn weg te kunnen vervolgen, de bouwer die geen rommel achterlaat, maar mooie dingen en herinneringen. Van zo’n sector droomt Witte (zie kader). Nu de crisis voorbij is, is het vervelend ontwaken: de aandacht voor de omgeving lijkt te verslappen. Zelfs bij aangesloten bedrijven.

“Niemand mag de bouwplaats op zonder persoonlijke beschermingsmiddelen, staat op onze borden, die aan de hekken hangen. Kijk je daar dan achter, dan werken daar gewoon mensen zonder helm. ‘Het is zo warm’, krijgen we dan als reactie. Of: ‘Er kan toch niets uit de lucht vallen.’ En niemand spreekt elkaar daarop aan. Dat is kennelijk not done. Dat baart mij zorgen. Omdat je daarmee juist je eigen collega’s beschermt.”

Witte werkte vroeger bij Shell in Pernis. Daar straffen ze achteloosheid genadeloos af, zoals nu ook op misschien wel de veiligste bouwplaats in Nederland.

“Dat lijkt misschien overdreven, maar de bouw komt nog niet in de buurt bij die aanpak. Dat is opmerkelijk vind ik want in de petrochemische industrie werken ze met dezelfde aannemers. Hoe dat kan? In de infra en woningbouw zijn tijd en geld vaak prioriteit.”

“Maximaal nul doden, roept iedereen toch in de sector?”
“Mooie ambities, maar als je dat wilt bereiken zul je toch sturende opdrachtgevers moeten hebben, ruimte in planningen en financiële middelen. Veiligheid is geen EMVI-criterium, maar ook niet vanzelfsprekend. Opdrachtgevers die dat wel denken, hebben boter op hun hoofd.”

Moeten opdrachtgevers veilig werken, verplichten in aanbestedingen?
“Het is en en. Doe je dat, dan zul je ook moeten handhaven.”

Minister Ollongren wil een veiligheidsregisseur op bouwplaatsen verplichten. Is dat ook een goed idee?
”Ja, maar moet je zo iemand wel het mandaat geven om het werk te kunnen stilleggen en uitvoerders te kunnen overrulen. Net zoals in de petrochemie met HESQ’s (Health Environment, Safety en Quality) gebruikelijk is. Die zijn daar oppermachtig.”

Jullie verhaal gaat verder dan dat. Jullie willen dat bouwbedrijven veel bewuster bouwen. Welk cijfer geeft u de gemiddelde Nederlandse bouwer daarvoor?
“Een vijf.”

Het interview gaat onder de foto verder

Een vijf? Hoe kan dat?
“Ik merk dat er veel onverschilligheid is in de sector. Ik noem een klein voorbeeld. Corporaties zijn druk met het verduurzamen van woningen. Sommigen steken er nu geld in, omdat je dat kunt verrekenen met de Verhuurdersheffing. Tal van onderaannemers en leveranciers bij elkaar. Maar het ontbreekt vaak aan regie. Wat doet dat glas hier los op de bouwplaats?, vroeg ik laatst op een project. Ruimt iemand dat nog op? ‘Je moet niet bij mij zijn”, krijg ik dan te horen, “ik stond vanochtend ook al twee uur in de file.’ ‘Maar dit is toch onveilig voor kinderen’, vroeg ik door. ‘Het zijn niet mijn kinderen…’ Dat soort gedrag is niet uniek.”

Zijn bouwers zo onfatsoenlijk?
“Nee. Ik denk dat het puur met overbelasting te maken heeft. Er is stress in de bouw. Onveilige situaties krijgen daardoor onvoldoende aandacht.”

De bouw overbelast? Wat moet er gebeuren?
“We moeten de ambities bijstellen. De ambities om in 2050 alles energieneutraal te doen, de ambities om tot 2030 een miljoen woningen te bouwen, de ambitie om alle sociale huurwoningen te verduurzamen. Te veel gaat het om de kwantiteit, terwijl het om kwaliteit zou moeten gaan. Persoonlijk mis ik het vakgebied marketing en communicatie in de sector. We moeten meer kijken naar behoeften van de wereld om ons heen. Wij vullen als bouwers nog teveel voor anderen in.”

Voelt het als roeping, de bouw fatsoeneren?
“Nee dat niet, maar het komt allemaal wel mooi samen. Ik ken de sector en ben bovendien op een leeftijd dat men ook wel naar je wil luisteren. Maar ik weet ook dat je een rivier niet kunt duwen.”

Als de bouw een rivier was, welke rivier was dat dan?
“De Waal. Die rivier heeft geregeld met verschillende waterstanden te maken, met druk verkeer en al dat soort zaken meer.”

U wilt Bewuste Bouwers een boost geven. U wilt ook juist een positieve bijdrage leveren aan het debat. Kunt u een paar inspirerende voorbeelden geven van bouwbedrijven die juist wel oog hebben voor de omgeving?
“Ja zat. Zo legt het ene bedrijf de rode loper uit voor medewerkers naar de bouwkeet en deelt de andere armbandjes uit waarop staat: ‘bewuste bouwer 2.0’. Zonder armbandje kom je bouwplaats niet op. Een ander bedrijf maakt deurmatten die zij weggeven aan omwonenden tegen de regen en de modder en weer een ander deelt snoep uit bij de fietstunnel waar fietsers moeten afstappen vanwege bouwwerkzaamheden. Prachtig toch?”

Resumerend: een bewuste bouw begint bij kleine dingen en de opdrachtgever?
“Ik denk het wel. Geregeld hoor ik: ‘waarom zouden wij kosten maken als de opdrachtgever het niet eist? In dat soort discussies wil ik niet zitten, maar het is wel zo dat veel opdrachtgevers sturen op de laagste prijs. Amsterdam geeft nu het goede voorbeeld. Bij alle aanbestedingen zal de gemeente vragen om Bewuste Bouwers. Dat leidt tot geweldig positieve reacties. Bouwbedrijven beginnen het steeds leuker te vinden. En moeilijk is het niet.”