Tientallen, zo niet honderden Nederlanders zeggen dat zij chronisch ziek werden van gespoten purschuim. Velen stuiten echter al jaren op dure juridische muren, wetenschappelijke hiaten en rapporten die gefinancierd zijn door belanghebbende partijen.

De meeste slachtoffers zijn woest. Voelen zich in de steek gelaten door partijen als Nuon, Feenstra, Takkenkamp en Pluimers die het isolatiemateriaal aanbrachten, maar niet willen erkennen dat slachtoffers daadwerkelijk slachtoffers zijn: “Bewijs het maar.”

Zo makkelijk is dat niet. Rechtszaken tegen verwerkers en industrie zijn gedoemd te mislukken, weten deskundigen en advocaten. De hoogte van de blootstelling aan giftige stoffen en de duur daarvan, kan na het sprayen met pur, zodra de eerste klachten opspelen, niet of nauwelijks worden vastgesteld.

‘Winnen ga je nooit’

Bovendien zijn de meeste pur-klachten (huidirritatie, chronische vermoeidheid, hoofdpijn, bloedneuzen en allergische reacties) zo algemeen van aard dat ze meerdere oorzaken kunnen hebben. En dus mogen slachtoffers al blij zijn als ze een schikking kunnen treffen met verzekeraars of opdrachtgevers. “Winnen ga je nooit, probeer te schikken”, krijgen meerdere gedupeerden al jarenlang van hun advocaten te horen.

Even leek er een eind te komen aan alle onduidelijkheid omtrent het nog altijd populaire isolatiemateriaal. Het was in de tijd dat Nieuwsuur (juni 2012) onthulde dat er nog een gezin was dat met klachten rondliep, en niet slechts één. Het was het begin van een beerput die openging.

Doofpot en camera’s

Nuon wilde de kwestie in de doofpot stoppen. Het gezin zou geld krijgen, maar dan moest het wel zwijgen. Zouden ze de stilte doorbreken, dan kwam ze dat op een boete te staan van 25.000 euro.

Het liep anders. De handtekening bleef uit en de energieleverancier gaf voor de draaiende camera’s van Nieuwsuur toe dat het niet juist had gehandeld.

De leverancier van gas en energie beloofde alle problemen van getroffen klanten zouden op te lossen, maar wilde niet weten van een causaal verband tussen pur en pijn: het was hulp zonder schuldbesef.

Een heldin

Schikken? ‘Nuon-slachtoffer’ Gabrielle Bosch voelde daar weinig voor. Zij wilde erkenning en bond de strijd aan met de industrie. Met haar man richtte ze in 2013 het Meldpunt Purslachtoffers op.

De nare verhalen en foto’s stroomden binnen en Bosch ontpopte zich tot een fanatieke, geliefde verzetsstrijder.

“Gabrielle was gewiekst, clever en wist goed door te wroeten”, typeert een van de slachtoffers.

De opgave was ingewikkeld. Uit een rapport, gefinancierd door Nuon, uitgevoerd door TNO, bleek dat risico’s van pur niet goed konden worden aangetoond, maar ook niet helemaal konden weggenomen.

Oud-minister Blok erkende dat en dwong strengere private verwerkingsregels af, maar het door Bosch gewenste verbod bleef uit. “Primair is de industrie aansprakelijk voor eventuele gezondheidsschade”, schreef Blok aan de Tweede Kamer.

De discussie over pur bleef, de waarheid werd maar niet hard, onderzoek van het RIVM moest in 2016 uitsluitsel bieden.

De bal leek de goede kant op te rollen voor Bosch en andere volhardende slachtoffers. In het conceptrapport van het RIVM stonden voor pur belastende passages.

De deal en het RIVM

Achter de schermen reageerde de isolatielobby furieus op de prille bevindingen van het RIVM. Omdat de druk van de industrie aanhield, besloot het RIVM alle troepen bij elkaar te roepen.

Tijdens een expertmeeting in Utrecht werden het conceptrapport in besloten kring besproken.

[intermezzos:1]Precies in die periode, volgens sommigen zelfs op de dag af, bood Nuon verzetsstrijder Gabrielle Bosch een geldbedrag aan. In ruil daarvoor moest Bosch het verzet staken en al haar taken voor het Meldpunt Purslachtoffers stopzetten. Bovendien moest ze beloven dat ze niets over de afspraken mocht onthullen. Bosch, misschien wel moegestreden, besloot nu wel te schikken.

Bij het Meldpunt kregen ze lucht van de deal. Slachtoffers gunden Bosch haar persoonlijk succes, maar bleven verbouwereerd achter. Met het vertrek van Bosch waren ze een voorvechtster van het allereerste uur kwijt, zoveel was direct duidelijk.

“Zelfs de advocaat die de belangen van bijna alle pur-slachtoffers in Nederland behartigt (Beer Advocaten), had veel aan Gabrielle”, zegt een van de slachtoffers. “En het moment was voor ons zeker onhandig.”

Meer afkoopsommen

Nuon wil de deal met Bosch noch bevestigen, noch ontkennen. Wel geeft het toe dat het meerdere ‘mediationtrajecten’ afrondde met meerdere slachtoffers. “Maar hierbij hielden we geen enkele rekening met het uitkomen van het RIVM-rapport”, klinkt de reactie van Nuon in 2018.

Het wegvallen van Bosch kwam hard aan bij de overgebleven gedupeerden. Maanden bleef het stil op de website van het Meldpunt, terwijl daarvoor de ene na de andere publicatie verscheen. “Het verzet was tijdelijk gebroken.”

Slachtoffers, noodgedwongen wonend in stacaravans of tuinhuisjes, werden ongeduldig en begonnen zich af te vragen, waarom zij geen deal met Nuon kregen. “Elk slachtoffer is anders”, suste hun advocaat van Beer, Lydia Charlier, zij was ook de mediator van Bosch.

Slachtoffers wonen noodgedwongen in stacaravans, ze zijn overgevoelig geworden voor stoffen die in hun huis zijn gespoten, maar ook bijvoorbeeld in parfums zitten of nieuwe bankstellen

Verschillende slachtoffers voelden zich aan het lijntje gehouden en dreigden de deal met Bosch openbaar te maken. Advocaat Charlier weerhield ze daarvan.

Even geduld nog

“Doe dat niet. Dat is niet in het belang van Bosch, maar ook niet in dat van jullie”, waarschuwde Charlier in e-mails. “De kans bestaat dat Nuon bij volgende mediationtrajecten afhaakt.”

Zicht op betere tijden was er niet. Sterker, de situatie voor slachtoffers verslechterde. Nuon besloot de ‘spelregels’ aan te passen, of liever gezegd, de industrie. Er kwam een schadeprotocol. Pas als je dat als slachtoffer hebt doorlopen, kom je eventueel in aanmerking voor een compensatie.

Slachtoffers weigeren dat tot de dag van vandaag te gebruiken. Ze vertrouwen het niet (hoe ziek ben je nou echt), omdat de belanghebbende pur-industrie het protocol voor de helft financierde.

“Ik snap de frustratie, maar er zit weinig anders op. Een rechter zal altijd om dat protocol vragen”, gaf advocaat Charlier haar opstandig wordende cliënten mee.

“Pure vertragingstactiek? Onzin, dat argument zal in de media worden gelogenstraft”, probeerde de juriste van Beer de onrust onder de andere gedupeerden te sussen.

In de steek gelaten

Slachtoffers voelden zich na de deal met Bosch meer en meer in het ootje genomen, ook door Beer Advocaten. “Ze kwamen steeds minder vaak opdagen. En nu doet Beer helemaal niets meer voor ons.”

Ook de hoop op een onafhankelijk oordeel van het RIVM, bleek ijdel. Nauwelijks acht maanden, nadat Bosch het strijdveld verlaten had, publiceerde het RIVM een slap aftreksel van het eerdere belastende conceptrapport.

Meerdere, eerdergenoemde verwijzingen naar kritische noten over pur, kwamen niet in het eindrapport terecht. “Er is te weinig over de risico’s bekend”, gaf het RIVM Nederland mee.

Dat kwam overigens ook omdat de isolatie-industrie bij herhaling verzoeken van het RIVM negeerde om openheid van zaken te geven over de stoffen die in pur-mengsels zitten.

Bosch zwijgt

Gabrielle Bosch hult zich nog altijd in stilzwijgen. “Ik kan u helaas niet van dienst zijn”, reageert zij op de vraag om eens met Cobouw te praten over pur.

Ook bij Beer Advocaten willen ze niet ingaan op vragen over de omstreden deal met Bosch. Na een aantal vragen hangt August Van, die Lydia Charlier al geruime tijd vervangt wegens ziekte, geïrriteerd op. “Ik wil hier niets over kwijt.”

Meerdere slachtoffers kregen dit jaar (pas) voor het eerst een schikkingsvoorstel van Nuon. Het gaat om bedragen van tussen de 15.000 en 25.000 euro.

“Veel te laag. Ook omdat ene groot deel in de pot verdwijnt van Beer Advocaten”, zeggen verschillende slachtoffers. “Toen ze me dat bedrag aanboden, stortte mijn wereld één”, duidt een van hen. “Ik voelde woede en verdriet, dit is vreselijk, dacht ik.”

Levenslang

Een ander vult aan. “Dit soort bedragen zijn veel te mager. Door pur heb ik een levenslange beperking en dan heb ik het nog niet eens over de schade aan mijn woning.”

Minister Blok op de foto met Jenny Pluimers (directrice Pluimers Isolatie, in de tijd dar de discussie over pur flink woedde.

Bosch kreeg destijds een veel hoger bedrag, is het vermoeden. De verzetsstrijder zou zelfs meer dan een miljoen euro hebben geëist, maar dat kan Cobouw niet nagaan.

Dat Nuon überhaupt schikkingen treft, valt volgens slachtoffers van Pluimers ook te prijzen. “Bij Pluimers hoef je daar niet mee aan te komen.”

Nieuw onderzoek van Gezondheidsraad

Begin dit jaar meldde Cobouw dat meerdere bedrijven zich niet aan de in 2013 aangescherpte private verwerkingsrichtlijnen houden. Naar aanleiding daarvan kondigde minister Ollongren regels in het Bouwbesluit aan. Dat zal in 2020 gebeuren.

Naar aanleiding van artikelen in Cobouw en de Tubantia gaf minister Ollongren dit weekend de Gezondheidsraad opdracht om de risico’s van pur voor bewoners weer eens te onderzoeken.

Stichting Meldpunt Purslachtoffers stelde de Staat dit voorjaar aansprakelijk. De Staat voelt zich niet aangesproken en stelt net zoals Blok in 2013 dat de industrie primair aansprakelijk is voor eventuele gezondheidsschade. Diezelfde industrie werpt alle aantijgingen van zich af. “Dit is een heksenjacht.”

Reactie Nuon: “Wij betalen nooit zwijggeld”

Nuon wil de deal met Gabrielle Bosch bevestigen noch ontkennen. Nuon wist dat zij voorzitter was bij het Meldpunt Purslachtoffers ten tijde van de deal, maar benadrukt dat timing of strategische motieven bij geen van de succesvol afgeronde “mediation-trajecten” een rol speelde.

Over de inhoud van deals met slachtoffers wil Nuon niets kwijt, vanwege privacy-gevoelige en medische informatie. Van zwijggeld wil het niets weten. “Zwijggeld, wij betalen nooit zwijggeld.”

Met dochter Feenstra isoleerde Nuon jaarlijks 7000 woningen met purisolatie tot 2016. Daarna lijfde Takkenkamp de isolatieteak van Feenstra in. In totaal meldden zich 30 gezinnen met klachten, zegt een woordvoerder van de energieleverancier.

“Een aantal meldingen werd tamelijk snel tot tevredenheid opgelost, sommige zijn ingetrokken.” Dat nog niet met alle slachtoffers een akkoord is bereikt, vindt Nuon vervelend.

In tegenstelling tot wat slachtoffers aangeven, stelt Nuon dat ze altijd openstonden voor “redelijke oplossingen”. Nuon vindt niet dat gespoten purschuim verboden moet worden, omdat uit geen enkel onderzoek blijkt dat er een causaal verband is tussen klachten en pur.