Enkele dagen voor Prinsjesdag is hij misschien wel strijdlustiger dan ooit. De oud-minister van Economische Zaken zit in zijn laatste jaar als voorzitter van Bouwend Nederland, komende lente heeft hij er tien jaar in Zoetermeer op zitten.”
Eigenlijk eindigde zijn bouwavontuur vorig jaar toen zijn tweede termijn van vier jaar was verstreken. Verhagen kreeg extra tijd. Het bestuur van de brancheorganisatie stemde unaniem vóór een verlenging van nog eens twee jaar. Corona breekt wetten.
Onnodige dip in bouwproductie
De door de wol geverfde Verhagen, te herkennen aan zijn armbandjes om zijn rechterpols, kan er wel om lachen. “Waarom weer een politicus”, mopperden bouwdirecteuren kort na zijn aantreden als opvolger van Elco Brinkman. “Waarom niet iemand die de bouw kent?” Nu wilden ze hem niet meer kwijt.
Strijdlustig dus en scherp. Met een pokerface. Het zal te maken hebben met de parlementaire enquête over gaswinning waar de oud-bewindspersoon laatst het vuur na aan de schenen werd gelegd. En natuurlijk met de dip in de bouwproductie. Een onnodige dip, als je het hem vraagt.
Dertig procent minder vergunningen
Op de achtste etage van het witte, glazen en stalen voormalige Bouwhuis, pakt hij de cijfers erbij. “Het eerste half jaar is het aantal vergunningaanvragen voor woningen met dertig procent gedaald ten op zichte van vorig jaar. Het woningtekort bedraagt inmiddels 390.000. En in de infra is het aantal aanbestedingen met 22 procent gezakt. Hoe is het mogelijk?”
Vraaguitval door prijsstijgingen? Slecht excuus, vindt Verhagen. “Corporaties hebben 1,7 miljard euro te besteden omdat de verhuurdersheffing verdween. Dat is weer goed voor 50 miljard euro aan investeringscapaciteit. Geld is het probleem niet. Centen zijn er zat.”
Klef of grimmiger?
Rijkswaterstaat dan. Zelfde laken een pak. Een speciale versnellingscoalitie (Taskforce Infrastructuur), opgetuigd in coronatijd, moest projecten naar voren halen. Het komt er niet of nauwelijks van, signaleert de 66-jarige Maastrichtenaar op zijn geboortedag. Je vraagt je af waarom. Bouwend Nederland zit toch ook in die taskforce. Is het een te kleffe bedoening? “Nee, nee”, reageert Verhagen. “Maar de sfeer wordt wel grimmiger.”
Even later slikt hij dat woord weer in. Het woord ‘grimmig’ past niet bij mij. Hij weet dat het wereldje klein is. Misschien wel te klein voor het publieke debat, de mening en kritiek op de regeringsleiders van het land of op partijen zoals Rijkswaterstaat. Je kunt (soms) niet met ze, maar ook niet zonder ze. Uiteindelijk zit je in hetzelfde schuitje.
Stikstofstilte voor de storm
Was dat soms ook de reden dat Bouwend Nederland zich in het heetst van de stikstofstrijd nauwelijks van zich liet horen? Waarom was Maxime Verhagen stil toen stikstofminister Van der Wal kwetsbaar en alleen haar plannen verdedigde tegenover boze boeren en een sterk verdeelde Tweede Kamer?
“Stil? We waren helemaal niet stil”, bijt Verhagen van zich af. “Sterker nog. In juni, nog voor Van der Wal haar plannen door de ministerraad kreeg, stuurde ik tal van appjes naar bewindspersonen. De boodschap was: reken niet op mijn applaus. Doe dit niet. Dit plan leidt tot boze boeren en zwaar teleurgestelde bouwers. En kort daarna heb ik die boodschap herhaald in de Telegraaf.”
App-contact met bewindspersonen
Hij pakt zijn telefoon er even bij. “Hier. Op 8 juni had ik overleg met minister Van der Wal. Op 9 juni appte ik de bewindspersonen. Om 10 juni werd het plan van de minister aangenomen in de ministerraad.”
Daarna begon de ‘ellende’. Van der Wal kwam onder zware druk te staan, er kwamen protesten van boeren, en maanden later hangen Nederlandse vlaggen ondersteboven langs snelwegen en straten. Het stikstofplan staat op losse schroeven, mede door een interview van CDA-partijleider Hoekstra in het AD. Het wachten is nu op Remkes die eerder al tot de conclusie kwam dat niet alles overal kan.
'Moeilijk uitvoerbaar plan'
Waarom is Verhagen mordicus tegen de aanpak van Van der Wal? “Ze haalde de snelheid eruit door provincies een jaar lang de tijd te geven om plannen te maken. Zij keek bovendien naar de kritische depositie-waarden en naar haar natuurherstel, terwijl dat laatste nauwelijks te meten is. Hoe ver ga je terug?”
Onuitvoerbaar? “Moeilijker uitvoerbaar”, stelt Verhagen. “Laat ik me positief uitdrukken.” Met LTO en natuurorganisaties lanceerde hij vorig jaar zomer een alternatief plan.
“Meet de reductie en koop de piekbelasters uit nabij Natura2000-gebieden, stelden wij. Dat biedt direct ook een oplossing. Van der Wal vond haar eigen plan beter en twijfelde over de juridische houdbaarheid. Maar kijk wat het heeft opgeleverd. Bouwers en boeren staan nog altijd met lege handen en het kabinet zit met de handen in het haar.”
Het woord van een bouwer
Waarom spreekt hier de voorman van Bouwend Nederland én niet de oud-politicus van een partij met ‘groen’ landbouwbloed? “Omdat stikstof ook de bouw buitengewoon hard treft. Nagenoeg alle MIRT-projecten liggen stil. Dertien grote infraprojecten staan on hold en ook de woningbouw krijgt er steeds meer last van. Ik heb daarbij nog twee grote risico’s. Als in oktober de bouwvrijstelling van tafel gaat, heb je helemaal de poppen aan het dansen. En dan hebben we ook nog de uitspraak over de ViA15.”
Tegen de plannen dus, niet per se voor de boeren, die bovendien “rumoerig” waren in juli en augustus. “Ik had geen zin om daar nog eens overheen te gaan. Hun reactie was niet de onze. Wij hebben geen wegwerkers bedreigd of bermen in de fik gestoken. Dat is niet onze manier en dat zul je mij ook nooit zien doen.”
Het kon niet op, het gaat niet op
Terug naar de actualiteit. Rutte IV belooft lekkere bouwbroodjes, maar het bakken wil nog niet zo lukken. “Hoe ik in de wedstrijd zit? Een paar maanden geleden waren we ongelofelijk blij met het regeerakkoord, de enorme ambities en het geld dat er werd vrijgespeeld, miljarden, het kon niet op. Maar het gaat ook niet op. We praten veel, maar er gebeurt weinig.”
Te dure locaties, prijsstijgingen? Verhagen schudt zijn hoofd. “Het is een schandaal dat corporaties niet als de bliksem beginnen met een groot programma voor het verduurzamen van woningen. Juist hun huurders voelen de gevolgen van de energiecrisis het hardst. Prijsstijgingen verdwijnen niet in de zakken van aannemers en vormen geen excuus om niets te doen. Corporaties hebben centen zat. Nu gaan ze toch weer een jaar wachten in de hoop dat het dan toch weer iets goedkoper wordt. Met als gevolg dat het alleen maar duurder wordt. Dat geldt ook voor de nieuwbouw. Zolang er een tekort aan huizen is, blijft de prijs hoog.”
Flauwe excuses
Het wachten is op harde plannen van provincies. De laatste signalen zijn niet positief. In Cobouw waarschuwen ze voor tegenvallende productiecijfers. Oorzaak? De prijzen. Als Verhagen ermee geconfronteerd wordt, veert hij op. Hij heeft zijn buik vol van het geruzie tussen provincies en gemeenten over bouwlocaties (zoals de Gnephoek in Alphen aan den Rijn, zie foto) en vindt dat minister Hugo de Jonge de regie moet pakken.
“Lekker makkelijk om te zeggen dat de prijzen stijgen. Provincies moeten zorgen voor plancapaciteit. Doen ze dat niet dan moet de minister lef tonen en als de bliksem bouwlocaties aanwijzen.”
Tijd voor actie
Is de Jonge soms naïef? “Nee, maar hij probeert met regels de schaarste te verdelen, terwijl meer regels nog nooit voor snelheid zorgden. De minister kreeg nadrukkelijk de regiefunctie. Hij moet komen met een overkoepelend plan voor de ruimtelijke ordening. Waar gaan we wonen? Hoe gaan we van a naar b? Waar gaan we recreëren? Met lagere overheden en de dreiging van de stok, hoopt hij dat te bereiken. Het wordt tijd dat die stok uit zijn gereedschapskist komt.”
Vandaag (vrijdag) praat Verhagen met minister De Jonge. Hij zal hem moed inspreken. “Doe iets met die regeling voor middenhuur die alle investeerders afschrikt, verhoog de NHG en zorg voor vliegende brigades bij gemeenten. Het is tijd voor leiderschap en keuzes. Ambities zijn er zat. Verzilver die. Je kunt wachten tot het volgend jaar goedkoper wordt en de oorlog in Oekraïne voorbij is, maar nu is er woningnood en achterstallig onderhoud in de infrastructuur.”
Lees ook
Podcast: 'Stikstof is een tikkende tijdbom'
Progressieve bouwers willen CO2-plafond