Waar gaat het om? Ervan uitgaande dat ook Fryslân van het aardgas af moet, en daarvoor dezelfde hoofdalternatieven heeft als de rest van Nederland (warmtenetten, groen gas en warmtepompsystemen), is te verwachten dat een aanzienlijk deel van de Friese gebouwen door een warmtepomp zal worden bediend.
In mijn vorige column had ik het over lokale potenties. Als aquathermie in één provincie geschikt is, dan is dat natuurlijk Fryslân. Klimaatverandering heeft in Nederland al tot een temperatuurstijging van 1,4 graad geleid. Daarnaast zijn de Friese vaarten opgewarmd door lozingen vanuit krachtcentrales, afvalwaterzuiveringsinstallaties en industrie. Het gevolg is een slechte waterkwaliteit – Maarten van der Weijden kan daarover meepraten –, ongewenste zomernachtwarmte en een minieme kans op een Elfstedentocht.
De energietransitie kan helpen dit te corrigeren. Het Netwerk Aquathermie schat dat 12% van de Friese huishoudens kan worden bediend met warmte uit oppervlaktewater. Als die hun woning verwarmen middels de Elfstedenroute, kan de oppervlaktetemperatuur daarvan in de winter met 4 graden dalen, waarmee de kans op ijsvorming zienderogen toeneemt. Jaarrond gebruikmaken van deze aquathermie betekent een lichte daling van de gemiddelde temperatuur, wat de waterkwaliteit en het oorspronkelijke aquatische ecosysteem goed zou doen.
Deze redenen – energietransitie, klimaatadaptatie, waterkwaliteitsverbetering en een grotere kans op de Elfstedentocht – hebben Provincie Fryslân, Wetterskip, gemeenten, burgerinitiatieven, adviseurs en bouwers bij elkaar gebracht om het plan nader uit te werken.
Het Elfstedenenergietransitieplan is een optimistisch voorbeeld waarmee we aan de broodnodige verduurzaming waarde kunnen toevoegen, waardoor overheid, burgers en bedrijven sneller geneigd zullen zijn om te investeren, zelfs in een periode waarin het coronavirus alle pecunia opslokt.
Laten we meer van dit soort projecten met extra waarde opzetten – deze ongewone tijd vraagt om ongewone plannen.
Andy van den Dobbelsteen, hoogleraar Climate Design & Sustainability TU Delft
