Documentaire over verbouwing Rijksmuseum
"This is too Dutch for me", verzucht de Spaanse architect Antonio Ortiz halverwege de film. De Fietsersbond is tegen zijn winnende ontwerp voor de verbouwing van het Rijksmuseum. En het stadsdeel kiest voor de fietsers. Ortiz en mede-architect Antonio Cruz moeten terug naar de tekentafel. Later wordt ook een aangebouwd studiecentrum niet goed genoeg bevonden. De welstandscommissie en de minister vinden het gebouw te hoog. Ortiz zucht en fronst zijn wenkbrauwen: "Dit is geen democratie, dit is een omkering van democratie."
Mickey Mouse-vereniging
Een film over dromen en ambities, luidt de ondertitel van de film van Oeke Hoogendijk, die deze week wordt vertoond op het IDFA, het internationale documentaire filmfestival Amsterdam. Maar er had ook kunnen staan: een film over frustratie en doorgeslagen democratie. Of: Nederland, fietsland. Filmmaakster Oeke Hoogendijk weet heel mooi in beeld te krijgen hoe de dromen van Rijksmuseum-directeur Ronald de Leeuw over de herbouw van de schatkamer voor de Nederlandse kunst worden gefrustreerd door een stadsdeelraad en de welstandscommissie. En door de onhandigheid van hemzelf. Volgens stadsdeelvoorzitter Emile Jänsch ziet De Leeuw het stadsdeel vooral als een soort Mickey Mouse-vereniging. "Over het algemeen heeft hij een houding waarmee je geen vrienden maakt. Het is bij hem slikken of stikken."
Maar De Leeuw is zich van geen schuld bewust. "We zijn helemaal niet met macht bezig, we willen gewoon iets moois maken."
Maar dat moois laat lang op zich wachten. Te lang. "Das Glück kennt nur Minuten. Der Rest ist Warteraum. Ik zit soms een beetje in de wachtkamer", probeert de kunsthistoricus zijn pijn nog te verzachten. Maar het cynisme verdrukt langzaam de professionaliteit. Het oorspronkelijk grote, nieuwe studiecentrum dat steeds minder verdiepingen mag beslaan, wordt gekscherend "the incredible shrinking study center" genoemd, vertelt een conservator. Ook De Leeuw ontkomt niet aan de malaise als de bouw voor de zoveelste keer uitgesteld wordt. "Je kunt niet om de vijf minuten vertragingsberichten uitsturen."
Niet veel later neemt hij ontslag. Ook Bart van der Pot, projectleider bouw, stapt op. "Op een gegeven moment mis je de frisheid en het enthousiasme van toen het begon", verklaart hij zijn vertrek.
Groot probleem
Als de vergunningen zijn geregeld, kan eindelijk het aanbesteden beginnen. Opnieuw een probleem: er is maar één partij. "We hebben ervoor gekozen om toch door te gaan", zegt de nieuwe projectleider Etienne Schoenmaecker. Dan snijdt zijn kleine Zwitserse zakmes de envelop van BAM open. Het bedrag wordt voorgelezen: 221.985.000 euro, exclusief risicoverzekering. Veel hoger dan het budget van 134 miljoen euro. Schoenmaecker: "Dit valt héél erg tegen. Hier zijn we niet blij mee. Dit is een groot probleem."
De poëzie van het falen, noemt Hoogendijk haar film. Oorspronkelijk wilde ze vooral de verbouwing in beeld brengen, maar gaandeweg bleek het drama vooral in het mislukken van het project te schuilen. "Het is altijd leuk voor een film als er dingen misgaan."
En leerzaam ook. Opdrachtgevers met grote bouwplannen, maar ook stadsbestuurders zouden er goed aan doen de film als les tot zich te nemen. Dat zou een hoop frustratie en - niet te vergeten - geld besparen.
