Wie het gloednieuwe Foods Innovation Centre van Unilever op de universiteitscampus in Wageningen bezoekt, kan letterlijk een kijkje in de keuken nemen. De grootste demonstratiekeuken bevindt zich direct rechts van de ingang. Een proeffabriek, de zogeheten pilot plant, heeft eveneens een prominente plek gekregen. Alleen een glazen wand scheidt deze mini-fabriek, waar nieuwe producten op kleine schaal ontwikkeld en getest worden, van de zes meter hoge centrale hal. Deze fabriek is weliswaar niet toegankelijk voor publiek, maar wel heel zichtbaar, want elke willekeurige bezoeker kan in een groot deel van de hal verblijven en een blik werpen op de activiteiten.

“Het idee om meteen in de keuken te kunnen kijken was best een stap”, zegt Serpil Tascioglu, directeur R&D Food Transformation, die de bouw van vanuit Unilever begeleidde. De nieuwbouw weerspiegelt een cultuurverandering. Was Unilever van oudsher gewend om de onderzoeksafdelingen achter gesloten deuren goed weg te stoppen, in Wageningen breekt het concern met die traditie. Kennisdeling staat nu centraal, zowel intern als met de buitenwereld.

‘Het idee was dat de ontwikkeling van het gebouw een nieuwe innovatiecultuur kan stimuleren’

Vandaar ook de keuze voor een plek op Wageningen Campus. “Het idee was dat de ontwikkeling van het gebouw een nieuwe innovatiecultuur kan stimuleren. We wilden daarom een inspirerend gebouw waar we alle innovaties bij elkaar brengen in een van de meest duurzame panden ter wereld.” In het gebouw werken ruim 500 medewerkers, die meer dan veertig nationaliteiten vertegenwoordigen. Ze zijn afkomstig van drie voormalige onderzoeksvestigingen in Vlaardingen, Duitsland en Polen, die zijn opgegaan in het nieuwe gebouw.

Unilever koos voor een open, transparant en toegankelijk ontwerp van Paul de Ruiter Architects, met veel glas en een enorme houten luifel, dat studenten en onderzoekers van de Wageningse universiteit en andere belangstellenden uitnodigt om binnen te lopen. Om dat welkomstgevoel nog verder te vergroten, is de traditionele receptie bij Unilever vervangen door een bar.

De nieuwbouw omvat naast de proeffabriek en de grote keuken in de hal ook nog een aantal kleinere innovatiekeukens, laboratoria, een restaurant, kantoren en bibliotheek- en overlegruimtes en een parkeergarage. Dat multifunctionele karakter vergde behoorlijk wat eisen. Tascioglu: “Zo hebben we alleen al tien verschillende technische laboratoria die allemaal verschillende omstandigheden vereisen.”

Projectgegevens

Bruto vloeroppervlak: 40.850m² (inclusief parkeergarage)
Realisatie: november 2017 (start bouw) – oktober 2019 (oplevering)
Officiële opening: 6 december
Contract: design & build
Aannemer: Dura Vermeer Bouw Hengelo
Architect: Paul de Ruiter Architects
Interieurarchitect: Fokkema & Partners Architecten
Adviseur technische installaties: DWA
Adviseur bouwfysica en brandveiligheid: DGMR
Adviseur constructie: Lucassen Bouwconstructies
Installateur: Hollander Techniek

De verschillende functies van het gebouw in combinatie met de wens van Unilever om in korte tijd een duurzaam, flexibel en gezond gebouw in gebruik te nemen, stelde het bouwteam voor flink wat uitdagingen, vertelt Patrick Kip, projectleider van aannemer Dura Vermeer. Vanwege de nodige laboratoria die het Unilever-gebouw omringen op het campusterrein was trillen van de ongeveer duizend heipalen geen optie en moest er geschroefd worden. Ook moest het gebouw aanpasbaar en uitbreidbaar zijn. Om dat makkelijker te maken, is het interieur los van het casco ontwikkeld en zijn veel gebouwelementen demonteerbaar. De technische installaties zijn zo ontworpen dat een deel van de ruimtes zonder grote ingrepen van functie kan veranderen, bijvoorbeeld van kantoor naar laboratorium en andersom.

De vraag of het zou lukken om het Foods Innovation Centre te laten voldoen aan de hoogste categorie Outstanding binnen het duurzaamheidskeurmerk BREEAM kwam in een laat stadium, hoewel het in de tenderfase wel een van de vragen was. Kip: “We hebben toen een concept-voorstel gemaakt en op basis daarvan zijn we geselecteerd, maar we hebben het nooit tot uitvoering mogen brengen. Toen de vraag kwam vlak voor we de bouwvergunning gingen indienen, was dat een bijzondere vraag, maar we werden er met het hele team wel enthousiast van. Met Unilever hebben we toen een mooie weg verzonnen om het plan toch tot uitvoering te brengen. Daar kwam uiteindelijk BREEAM Outstanding uit voort.”

(tekst loopt door onder de foto)

Om het gebouw makkelijk aan te passen en uit te breiden, is het interieur los van het casco ontwikkeld. Foto: Ossip van Duivenbode

Voor het ontwerp kwam de BREEAM- score uit op 91,2 procent. De score voor oplevering wordt komend voorjaar verwacht. Afgelopen voorjaar won het Foods Innovation Centre in Londen twee BREEAM Awards: een in de categorie ontwerpcertificaten en daarnaast de publieksprijs.

De duurzaamheidsgedachte werkt door in veel verschillende aspecten. Het gebouw maakt gebruik van een WKO- systeem. Glas, gevels en dak hebben hoge isolatiewaardes, installaties zijn maximaal afgestemd op het gebruik en de bezettingsgraad om energie te besparen en in het dak zijn ruim 1.500 zonnepanelen verwerkt, die niet alleen energie opwekken, maar ook beschermen tegen de hitte. Het gebouw zit vol met innovatieve multi-sensoren die op basis van infrarood niet op een plek de temperatuur meten, maar een hele omgeving in beeld brengen. Met die informatie kunnen de installaties weer beter worden geregeld.

[intermezzos:1]

95 procent van het interieur bestaat uit hergebruikt materiaal, zoals keukenapparatuur en meubilair uit de voormalige onderzoekslocaties van Unilever. Voor afwerkingen van vloeren en wanden zijn onder meer opnieuw gebruikte eiken planken, plastic uit oceanen, tapijten van versneden reststukken en stofferingen van gerecycled materiaal toegepast. Dat was soms best een klus. Zo heeft interieurarchitect Fokkema & Partners omvangrijke Excel-bestanden doorgespit, met daarin een inventarisatie van de meubels uit de drie oude vestigingen om te kijken wat nog bruikbaar was en in welke vorm. Ruim tweeduizend meubels kregen op kleur gesorteerd een nieuwe bestemming in Wageningen.

In de BREEAM-beoordeling is de proeffabriek buiten beschouwing gebleven vanwege specifieke eisen van deze fabriek. Maar dat neemt niet weg, dat in dat deel net als in de rest van het gebouw geprobeerd is om zo duurzaam mogelijk te bouwen en in te richten volgens Tascioglu. Duurzaamheid was de leidraad, ook als er geen BREEAM-punten te behalen vielen, zoals voor het hergebruik van meubilair van de drie voormalige onderzoeksvestigingen. “Jammer, maar ik vind dat we het juiste moeten doen”, vindt ze. “Ik hoop dat het ook andere projecten kan inspireren.”

‘Voor het oog zijn die twee gebouwen met elkaar verbonden, maar eigenlijk zijn ze constructief geknipt’

Om de doorlooptijd van de bouw te versnellen knipte aannemer Dura Vermeer het pand op in twee bouwstromen. De proeffabriek was bijna een project apart vanwege de stevige vloerconstructies, nodig om de zware apparatuur te kunnen dragen. Bij de andere bouwstroom voor de rest van het gebouw kon meer tempo worden gemaakt door gebruik te maken van een prefabconstructie.

Projectleider Patrick Kip: “Voor het oog zijn die twee gebouwen met elkaar verbonden, maar eigenlijk zijn ze constructief geknipt. Langs de vloer af loopt een complete dilatatie die de gebouwen compleet van elkaar scheidt.”

Hoewel Kip met tevredenheid terugkijkt op het bouwproject heeft Dura Vermeer bij de start goed nagedacht over de opdracht. “Het is een vraag die bij ons past, maar tegelijkertijd best veel risico’s met zich meebrengt en eigenlijk een manier van werken vroeg die niet gangbaar is in UAV-GC-contracten. Dit zocht echt de samenwerking op in plaats de harde vorm van het contract. Maar uiteindelijk heeft dat tot iets heel moois geleid.”