Als er één project is dat geldt als proeftuin voor bouwen met ecologische materialen dan is dat onbetwist Ecodorp Boekel. De zoektocht naar een hypotheekverstrekker duurde even, maar inmiddels zijn de werkzaamheden in volle gang.

Een van de innovaties is het toepassen van geopolymeerbeton, kort gezegd, beton zonder cement en daardoor duurzamer. Fietspaden en rotondes zijn er al van gemaakt, maar een gewapende begane grondvloer van dit materiaal is volgens de makers in Nederland nog niet eerder vertoond.

Houtskelet op de vloer

“Daar zijn we zeker trots op, want de veiligheidsnorm voor een vloer ligt toch hoger dan van een fietspad”, zegt Han Heijsters, van A. Jansen. Hij nuanceert dat de vloer volledig dragend is, dus zonder overspanning.

“Maar op de randen komen houtskeletbouwwanden te staan, en de woningen worden tweehoog, dus dat betekent dat de vloer toch echt wel constructief degelijk moet zijn.”

Dat de innovatie op het project wordt toegepast is bijzonder, omdat er geen norm voor bestaat. De gemeente Boekel biedt die ruimte, maar bovendien past bouwbedrijf Eco+Bouw het zogeheten gelijkswaardigheidsbeginsel van het Bouwbesluit toe.

[intermezzos:1]

“Dat is bedoeld voor dit soort innovaties”, legt Heijsters uit. “Er is geen norm, maar het materiaal is wel uitvoerig getest door SKG IKOB. Uit de testen blijkt het hele hoge druksterkten aankan en minder krimpt dan gewoon beton.”

Om nog een andere reden is deze cementarme betonsoort uniek, gaat hij door. “Alle andere materialen komen vrij uit onze recyclingsfabriek. Wij reinigen teerhoudend asfaltgranulaat (TAG) en halen daar weer zand en grind uit. Dat combineren wij met geopolymeren (een mengsel van vliegassen uit kolencentrales, minerale stromen uit staalslakken, natronloog, watergas en een activator), ook dat is nog nooit eerder gedaan.”

Soort gel

De milieuvoordelen zijn groot, stelt hij. Het materiaal is wel duurder dan gewoon beton. Bovendien vereist het enkele aanpassingen aan de betoncentrale zoals het vervangen van stalen leidingen door kunststof. “Deze opdracht kost ons in die zin extra aandacht, tijd en energie.”

Geopolymerenbeton is iets taaier. Foto: Eco + Bouw

Geopolymeerbeton wordt ook relatief snel hard. De structuur is anders, zegt Heijsters. “Bij normaal beton zie je onder de microscoop een skelet van korrelgroottes. Cement vormt daar als het ware naaldvormige verbindingen tussen. Geopolymeren is meer een soort gel.”

Patrick Schreven, directeur van het ecologische bouwbedrijf Eco + Bouw is ook enthousiast over de vloeropbouw.

“De vloer ligt op een fundering van glasschuim, een pakket van ongeveer 60 centimeter. In Duitsland gebruiken ze dat veel in de wegenbouw.” Oud glas wordt in feite verhit. “Het ziet eruit als briketten met luchtbelletjes erin. Eigenlijk is het zand in een andere vorm”, aldus Schreven.

Het voordeel van glasschuim is dat het licht en sterk is, zegt hij. “En het is ongevoelig voor vocht. Maar bovenal is het een circulair bouwmateriaal. Over zestig jaar kun je het gewoon weer opnieuw gebruiken.”

Ook over de gewapende geopolymeervloer is hij enthousiast. “Er zijn nog wel wat nadelen. Zo is de aanvoer beperkt. Je kunt de vloer dus niet zomaar in een dag storten.”

Een ander punt van aandacht is volgens Schreven het ontbreken van een norm. “Daarnaast is het wat taaier en agressiever dan cement. Maar constructief is het prima. Volgens de constructeur die de normale kwaliteit heeft voorgeschreven, voldoet het aan alle eisen.”

Flatgebouwen in Rusland

In de betonsector wordt al jaren gesproken over het toepassen van geopolymeren als alternatief voor het CO2-onvriendelijke cement. Schreven denkt dat het nog een hele tijd duurt voor het mengsel massaal wordt toegepast. “De honger naar beton is op dit moment gewoon nog te groot.”

Han Heijsters van A. Jansen denkt dat cement de komende decennia nog een grote rol blijft vervullen in beton. “Maar het gebruik van geopolymeren zouden we met z’n allen wel in een stroomversnelling moeten brengen. In Rusland en Australië bouwen ze er al hele flatgebouwen mee.”

Het project in Boekel. Foto: Eco + Bouw

Nederland en heel Europa doen onnodig moeilijk over geopolymeren, besluit Heijsters. “Hoe dat komt? De betonwereld in Nederland en in Europa zit in de wurggreep van de cementindustrie. In normen en wetten speelt cement indirect een hoofdrol. Het is logisch dat de bouw behoudend is, want als er iets fout gaat zijn de risico’s groot, maar deze verkrampte houding leidt er ook toe dat er in Nederlandse gebouwen veel te veel cement zit. Gelukkig beginnen we langzamerhand met een andere bril te kijken naar beton.”

Dorien Staal, voorzitter van de Betonvereniging zei afgelopen week in Cobouw ook al dat beton snel duurzamer moet worden. Heijsters is het daar van harte mee eens. Hij heeft nog wel een suggestie: “Stuur de mensen naar Australië. Daar hebben ze al dertig jaar ervaring met bruggen en torens van geopolymeren. We hoeven hier niet het wiel opnieuw uit te vinden.”

Hij erkent dat de aanvoeren van vliegassen, als bron voor geopolymeren, in gevaar komt als kolencentrales moeten sluiten. Dat betekent volgens hem niet het einde van het verhaal: “Er zijn nog zat andere reststromen. Zo haalt een recyclelaar in België al allemaal metalen residuen uit steenachtig afval.”