Of hij intussen roofgoed is voor bouwbedrijven en architectenbureaus? Ja, eigenlijk wel, antwoordt de 25-jarige student Bouwkunde Robert Bruggeman uit Enschede met een grote lach op zijn gezicht. Robert is gegrepen door Building Information Modelling (BIM), de werkmethodiek waarbij alle relevantie van een bouwwerk gedurende de hele levenscyclus in een 3D-model wordt opgeslagen, gebruikt, beheerd en ondersteund.

Bruggeman is er intussen aardig bedreven in geworden: hij kan modelleren, hij heeft ideeën en – niet in de laatste plaats – hij is leergierig. ‘‘BIM betekent voor mij vooral samenwerken en communiceren met collega’s. BIM brengt mensen samen. Het is bovendien een slimme en innovatieve manier van werken.’’

Via onder meer LinkedIn weten veel ondernemingen Bruggeman heel goed te vinden, beaamt hij. Bruggeman – tevens onderwijsassistent BIM-Revit-modelleren – krijgt zeer regelmatig verzoeken van bedrijven om vooral bij hén te komen werken. ‘‘Wie goed kan bimmen, hoeft zich geen zorgen te maken over de toekomst’’, aldus de vierdejaars student van de Saxion Hogeschool Enschede. Sterker, Bruggeman – bezig met afstuderen – hééft al een baan, voor een dag in de week. Als BIM-modelleur ondersteunt hij architectenbureau Peters & Lammerink in het ontwikkelen van hun BIM-processen.

Nadat hij met succes bouwkunde op het ROC Aventus Deventer had afgerond, koos hij bewust voor een hogeschool ‘die heel erg bezig is met BIM’. Het werd Saxion Hogeschool Enschede. Hij volgde een minor BIM Engineering, ook deed hij onderzoek hoe je BIM kunt koppelen aan Augmented Reality. Door stages en andere werkervaring valt het de vierdejaars student op dat bedrijven niet of nauwelijks samenwerken op het gebied van BIM. ‘‘Ze gebruiken allemaal hun eigen tool, er is geen eenheid. Alsof bedrijven in hun eigen schulp blijven. Ik snap dat niet zo goed.’’

Bruggemans ambitie? ‘‘Beter worden’’, zegt hij resoluut. ‘‘Ik wil beter worden in modelleren, ik wil het BIM-proces nog beter begrijpen. Het liefst bij een architectenbureau. Aan de andere kant zie ik ook dat het weer heel goed gaat in de bouw, met als gevolg dat bedrijven vaak niet de tijd en de mensen hebben om te innoveren. Terwijl digitalisering, inclusief BIM, dé nieuwe manier van werken is.’’

‘Alle bouwprofessionals krijgen vroeg of laat met de nieuwe denk- en werkwijze van het BIM te maken’

De bouwsector digitaliseert en informatiseert immers in rap tempo, zegt directeur Delano Kenepa van BIMregister. Kenepa is bedenker en – samen met Bouwend Nederland – hoofdorganisator van de BIM Onderwijsdag. ‘‘Niet alleen ontwerpers, architecten, tekenaars en modelleurs moeten zich hierin ontwikkelen: álle bouwprofessionals krijgen vroeg of laat met de nieuwe denk- en werkwijze van het BIM te maken’’, aldus Kenepa.

Robert Bruggeman is een talent, weet BIM-expert Arjan Walinga van Bouwend Nederland. ‘‘Die jongen is gretig en kan zo bij een bedrijf aan de slag. Maar in het algemeen zie ik een grote kloof tussen praktijk en theorie. Er is een mismatch: bedrijven zijn vele malen verder met BIM dan de meeste onderwijsinstellingen. Daarbij gaat het om zowel ROC’s als hogescholen én universiteiten. De technologische ontwikkelingen gaan soms zó snel, zeker op het gebied van digitalisering in de bouw. Met als gevolg dat de meeste onderwijsinstellingen qua niveau ver achter blijven. Je ziet dat veel bedrijven zélf jonge mensen gaan opleiden tot bijvoorbeeld BIM-modelleur. De huidige curricula zijn veelal verouderd: op het moment dat iemand is afgestudeerd en aan het werk wil, heeft hij of zij al een achterstand.’’

Bouwend Nederland, BIMregister en de Bouw Informatie Raad verzorgden onlangs voor de tweede keer een BIM Onderwijsdag, bedoeld om die kloof tussen theorie en praktijk te dichten. Volgens Walinga lijkt iedereen ervan doordrongen te zijn dat BIM geen hype is. Op de Onderwijsdag waren ruim 650 mensen afgekomen, met inspirerende sprekers en goed bezochte masterclasses. Naast dik driehonderd studenten en circa vijftig docenten waren er ook zo’n driehonderd mensen uit de werkpraktijk. ‘‘De reacties waren heel positief’’, aldus Walinga.

‘Sommige onderwijsinstellingen bedenken wel initiatieven om het BIM-niveau omhoog te krikken, maar die initiatieven zijn vaak beperkt van opzet’

Een ander doel van de BIM-onderwijsdag was om de niveauverschillen tussen de verschillende opleidingen te verkleinen. Walinga: ‘‘Sommige onderwijsinstellingen bedenken wel initiatieven om het BIM-niveau omhoog te krikken, maar die initiatieven zijn vaak lokaal en beperkt van opzet. We zijn bezig om een keurmerk in het leven te roepen. Zodat alle scholen die BIM-onderwijs geven, aan bepaalde eisen voldoen en een verantwoord programma kunnen aanbieden.’’ BIM is volgens Walinga ook vak-overstijgend. ‘‘Neem een vak als materiaalkunde. Ik vond dat BIM ook bij zo’n vak een plek moet krijgen.’’

Naast de kwalitatieve mismatch is er een groot tekort aan (goede) Bimmers, aldus Walinga. ‘‘Ik weet niet precies hoeveel vacatures er zijn, maar check een willekeurige vacaturesite en je ziet dat er – met name bij de grotere bedrijven – heel veel vraag is naar onder meer BIM-modelleurs. Ik keek onlangs nog naar Indeed: ik zag tientallen vacatures voorbijkomen.’’

Aan de andere kant merkt Walinga ook dat er nog steeds bedrijven zijn die de noodzaak van BIM vooralsnog niet (willen) inzien. Of ze zijn zo druk met bouwen, dat ze de menskracht er niet voor hebben. ‘‘Daar maak ik me zorgen over, omdat ze de boot echt gaan missen. Misschien is het ook koudwatervrees. Ik raad deze bedrijven aan om te gaan droogzwemmen met BIM. Dat kan heel makkelijk: kies een klein en overzichtelijk project en ga schaduw draaien in BIM, naast je gewone manier van ontwerpen en bouwen. Het zal wel moeten. Wie niet gaat bimmen, gaat dood. En het is echt zo: het leven wordt leuker met BIM.’’

Van Berkel: ‘BIM leidt tot efficiënter werken, zodat je meer tijd overhoudt voor creativiteit’

Toparchitect Ben van Berkel – een van de sprekers op de BIM Onderwijsdag – heeft BIM jaren geleden al omarmd. Sterker, het door hem opgerichte architectenbureau UNStudio in Amsterdam beschikt intussen over een team van tien BIM-specialisten. ‘‘Het leidt tot efficiënter werken, zodat je meer tijd overhoudt voor creativiteit.’’

Van Berkel vindt dat er een revolutie nodig is om te bereiken dat de bouw weer in de pas gaat lopen met de snelheid waarmee technologie zich ontwikkelt. De snelheid waarmee het huidige onderwijs zich nieuwe technieken en toepassingen eigen maakt, is volgens hem te laag. Hij merkt gelukkig dat het niveau van docenten steeds meer toegroeit naar het niveau van digitalisering zoals in de bouw anno 2018 wordt toegepast, toch wordt er te weinig geëxperimenteerd en geïnnoveerd. Van Berkel vindt het tijd voor een flinke shake-up van ons denken over kennis, anders raken we in Nederland onze voorsprong als kennisland kwijt.

Door de snelle technologische ontwikkelingen en de veerkracht waarmee leerlingen zich dit eigen maken, beschikt de jonge generatie volgens Van Berkel vaak over meer kennis dan menig docent. Docenten moeten wat hem betreft een andere rol krijgen: van kenniseigenaren naar mensen die faciliteren, innovatie stimuleren en durven te experimenteren. ‘‘De nieuwe generatie ontwerpers, tekenaars engineers en bouwers zijn integrale denkers die bits en bricks aan elkaar verbinden.’’ Ze zijn hard nodig, aldus Van Berkel. ‘‘De bebouwde omgeving wordt leefbaarder, gezonder en mooier als technologie en stenen naadloos samenkomen, daar ben ik van overtuigd.’’

iPhone-tĳd versus Walkman-fase
Ben van Berkel – hij zit als enige architect in de taskforce van de Bouwagenda – richtte eerder dit jaar UNSense op. Dat is een startup die zich richt op integratie van technologie in de gebouwde omgeving, met als doel de leefomgeving leefbaarder en menselijker te maken. Zijn stelling: die gebouwde omgeving is vergeleken met de ontwikkeling van de mens die zich hierin beweegt, achtergebleven. Anders gezegd: mensen bevinden zich in de iPhone-tijd, de gebouwde omgeving is blijven hangen in de walkman-fase. ‘‘Mensen hebben zich via het internet razendsnel met elkaar verbonden. Ze interacteren met elkaar op een natuurlijke manier. De gebouwde omgeving is juist analoog, niet verbonden en niet reagerend op haar bewoners en gebruikers. Stel nou eens dat een gebouw de intenties van haar gebruikers kan aannemen en zich kan aanpassen aan die behoeften… Ik weet zeker dat die omgeving leefbaarder, gezonder en minder verspillend is.’’