Moet de bouw nu aan de slag met warmtepompen, zonnepanelen of meer inzetten op circulair slopen en minder CO2-uitstoot? En wat doet Frankrijk beter dan Nederland? Of lopen Duitsland en Groot-Brittannië juist voorop? De macht van toeleveranciers gaat hoe dan ook steeds groter worden, maar ook de bouwmarkt zal internationaliseren.

En, en, en niet of, of, of

Ikea-concepten, Google-initiatieven, legolisering en robotisering gaan allemaal doorzetten. Simpelweg afwachten op welke duurzaamheidstrend nu echt doorzet, is het domste wat de bouw nu kan doen. Om marktpartijen een duw in de rug te geven heeft de TU Delft samen met EIT Climate-KIC de Europese woningvoorraad per land in kaart gebracht. Afgelopen week verschenen de volstrekt vergelijkbare rapporten over Nederland, Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië en Zwitserland. Later dit jaar komen ook Spanje, Italië en Polen beschikbaar.

TU-professor woningkwaliteit Henk Visscher van de universiteit Delft en Zeno Winkels van EIT Climate-KIC zetten uiteen waarom dit initiatief een doorbraak is waar aannemers conclusies uit moeten trekken.

Waarom zouden bouwers die moeite moeten nemen?
Visscher: “Het is voor het eerst dat data over huizenbezit, aantallen en wetgeving betrouwbaar naast elkaar gelegd kunnen worden, zonder appels met peren te vergelijken. De rapporten zijn uitdrukkelijk niet bedoeld voor beleidsmakers, maar juist om kansen in het bedrijfsleven af te wegen.”

Winkels: “Na het Klimaatakkoord in Parijs constateerden we dat marktpartijen nog nauwelijks over de grenzen kijken bij de buurlanden om kansen te benutten. En dat terwijl de bijbehorende bouwopgave in Europa zo groot is dat schaalvergroting moet. In Nederland is toch ook maar een beperkt aantal bouwpartijen beschikbaar en die moeten naast renoveren ook veel nieuwe woningen moeten bouwen. Het is waarschijnlijk en ook wenselijk als buitenlandse spelers de Nederlandse markt opzoeken en vice versa. Die trend zie je al bij toeleveranciers. Daar zijn een paar grote internationale spelers die de touwtjes in handen hebben en steeds belangrijker worden. Tegelijk zie je start-ups met hele innovatieve ideeën. We hebben het allemaal nodig. Het is niet of, of, of, maar en, en, en.”

Loopt Nederland niet hopeloos achter op het gebied van duurzaamheid?
Visscher: “Dat vind ik niet. We hebben afgelopen jaren veel geëxperimenteerd met Nul-Opde-Meter en kleinschalige innovaties zoals de combinatie van de energierekening en een vergroeningspakket. Het is nu een kwestie van opschalen.”

Winkels: “Het kabinet heeft net 27 wijken aangewezen die binnen een paar jaar gasloos moeten zijn. Dat gaat toch echt gebeuren.”

De grote vraag is toch wie opdraait voor de kosten?
Visscher: “Dat is me ook opgevallen. Enerzijds zie je het kabinet een paar grote knopen doorhakken met de gaskraan en de Klimaattafels. Maar tegelijk zie je dat op de rem wordt getrapt als het gaat om betalen. Toch is het simpel: De sleutel voor vergroening en energie ligt in handen van de regering. Het succes van de energietransitie valt of staat in eerste instantie met subsidies, energieheffingen en belastingmaatregelen. Dat zie je ook terug bij andere landen.”

Wie is eigenlijk het beste jongetje van de klas in Europa?
Winkels: “Dat is te simpel gevraagd. Beste in wat? Iedereen mag zijn eigen conclusies trekken. Verschillende partijen zijn op zoek naar verschillende soorten informatie. Als je net een innovatief dakconcept hebt bedacht, zoek je een andere afzetmarkt dan de fabrikant van HR++-glas of warmtepompen. Hapsnap is van alles te vinden, maar niets wat je betrouwbaar kon vergelijken.”

Wat zijn opvallende bevindingen?
Visscher: “Elk land heeft zijn eigen kenmerken en wetgeving: Frankrijk heeft bijvoorbeeld veel kerncentrales en scoort relatief goed op het gebied van CO2-uitstoot. Het is nog wel de vraag of dat nu per se duurzaam is… Zwitserland heeft als een van de weinige landen geïnvesteerd in waterkrachtcentrales die ‘groen’ goed scoren, maar bergen en meren zijn schaars in andere delen van Europa. Duitsland heeft nog veel kolencentrales, maar heeft al veel eerder maatregelen op het gebied van vergroening vastgesteld en ingevoerd. Dat zie je terug in de cijfers. Daar is tussen 2000 en 2018 ruim 10 procent van de nieuwbouw bijna of helemaal energieneutraal uitgevoerd, terwijl dat percentage in Nederland op 2,5 procent blijft steken. Nederland maakt veel gebruik van Gronings gas en is pas vanaf de jaren negentig woningen gaan isoleren. Ook dat zie je terug in de cijfers. Nu de gaskraan in 2030 dichtgaat, moeten er tijdig alternatieven komen. Ik verwacht in Nederland relatief veel kansen voor warmtepompen en in andere landen vaker stadsverwarming. Het is dan handig om te kunnen zien hoe dat in andere landen is geregeld en welke wetgeving nog in de pijplijn zit.”

Tekst loopt door onder de foto

Waarom is Nederland aantrekkelijk voor buitenlandse spelers?
Visscher: “In Nederland staan relatief veel gelijksoortige huizen waar uniforme concepten voor zijn te bedenken. Ook het aandeel corporatie-woningen is extreem hoog en dat biedt kansen. We zijn in het kader van de Bouwagenda samen met TNO en de vier technische universiteiten bezig om innovaties uit te werken – in het Bouw en Techniek Innovatie Centrum-, inclusief een model om de alternatieven per wijk af te wegen. De aanpak in een krimpgebied in Groningen of Limburg zal er toch echt anders uitzien dan in de grote steden. En ook de leeftijd van woningen en het woonoppervlakte zorgen bij dezelfde maatregelen voor verschillende uitkomsten. Dat moeten we kosteneffectief kunnen doorrekenen.”

Hoe hoog zijn die kosten ongeveer?
Visscher: Nu zijn de kosten nog hoog, maar de prijzen kunnen drastisch omlaag. Nu kost een warmtepomp nog 15.000 euro, dat moet maximaal 4000 euro worden. En energieneutraal maken van woningen kost nu nog minimaal 70.000 euro en ook die prijs gaat halveren. Zodra innovaties kunnen opschalen, dalen de prijzen.”

Maar de bouwprijzen stijgen toch alleen maar?
Visscher: “Klopt, door de schaarste stijgen de prijzen op de woningmarkt en in de bouw. Maar het gaat natuurlijk om iets langere termijn met de ambitie van 200.000 woningrenovaties per jaar.”

Is dat wel haalbaar?
Winkels: “Niet zo negatief. Het lukt niet zoals de bouw nu is georganiseerd, maar dat gaat echt wel veranderen. De grote bouwers zijn ervan overtuigd dat er sprongen gemaakt moeten worden richting uniforme concepten, slimme innovaties. En met nieuwe spelers op de markt zal het speelveld ook wijzigen.”

Zitten bouwers daar wel op te wachten?
Winkels: “Wachten is sowieso niet slim. De komende jaren zijn cruciaal voor hoe de bouw zich gaat ontwikkelen. De vraag is heel erg groot, veel groter dan de bouwers nu aankunnen. Er gaat dus dingen veranderen. Die zekerheid is er. Gaan wachten totdat een ‘disruptive giant’ zoals Google, Amazone of Ikea in het gat springt, is geen goede strategie voor 2030. Zorg dat je daar als bouwer of installateur zelf een graantje van meepikt. Die kansen kunnen voor Nederlandse bouwers ook over de grens liggen.”

7 x impact van deze methodiek

Een verknoopt,veelzijdig zicht op de markt te bieden
Marktmechanismen, beleid, belemmeringen en stuurprogramma’s uit te leggen
Op gegevens gebaseerde schattingen van marktvolumes en economie
4 Vergelijking van landen en leren van voorbeelden
Europese gemeenschap opbouwen van experts
Ophalen van uitgangspunten om nieuwe markten te benaderen
Toegang verschaffen tot oplossingen en voorbeelden van koolstofarme oplossingen

Bron: cuesanalytics.eu