Aannemers en ingenieurs kunnen jaarlijks 12 procent meer winst maken. Mits ze hun faalkosten beperken. Niettemin nemen slechts weinigen de moeite om te registreren wat ze fout doen en wat dat kost. Dit is de stellige overtuiging van R. A. de Ruijter van de KEMA en Th. Post van Ballast Nedam. De uitkomsten van de Indumar-enquete – die los van dit interview plaatsvond – wijzen ook in die richting.

Fouten op de bouw of in het ontwerp van een project kosten een doorsnee aannemersbedrijf ongeveer 20 procent van de jaaromzet, schat R.A. de Ruijter. Hij is projectleider en kwaliteitsmanager bij de KEMA. Weliswaar is het niet mogelijk al deze faalkosten te voorkomen, maar de aannemer kan ze terugbrengen tot circa 8 procent van de omzet.

Th. Post ondersteunt die visie. Hij is verantwoordelijk voor het kwaliteitssysteem bij Ballast Nedam Beton- en Waterbouw. Een onderzoek dat een aantal jaren geleden plaatsvond bij het bedrijf wees uit dat het interne ingenieursbureau goed was voor een faalkostenpost van 15 procent van de omzet van dit bedrijfsonderdeel.

De Ruijter en Post werken mee aan workshops over faalkosten die de KEMA organiseert in samenwerking met PTconsultancy, onderdeel van de Hogeschool Utrecht.

Op 3 juli publiceerde Cobouw een interview met De Ruijter. Hij constateerde dat fouten in de bouw gemiddeld f. 5,6 miljard per jaar kosten.

Vervolgens stond de telefoon bij de KEMA roodgloeiend. De bellers waren vooral boze aannemers die ontkenden faalkosten te maken en stelden dat de KEMA niet goed op de hoogte is.

“Maar geen van de bellers kon mij zeggen wat ze hadden gedaan om de faalkosten in hun bedrijf in beeld te brengen”, aldus De Ruijter. “De reden daarvan is heel eenvoudig: bijna niemand houdt bij welke fouten hij maakt en wat dat kost.”

Over de betekenis van het begrip faalkosten bestaan veel misverstanden. “Als je binnen het van tevoren gestelde budget blijft, maak je geen faalkosten, denken veel mensen. Dat is een wijdverbreide misvatting”, zegt Post.

Bovendien heeft het woord een bijzonder negatieve klank. Volgens Post en De Ruijter is het beter om over ‘vermijdbare kosten’ te spreken.

Fouten in ontwerpfase

De oorzaak van fouten ligt niet alleen bij de aannemer. Faalkosten ontstaan ook door fouten in het ontwerp.

De Ruijter:”Ingenieursbureaus ontkennen botweg dat ze fouten maken. Ze schatten hun faalkosten op hooguit zes procent, maar in werkelijkheid liggen ze veel hoger. Ingenieursbureaus vertegenwoordigen de opdrachtgever, hebben geen resultaatverplichting maar slechts een inspanningsverplichting. Als er door hun toedoen iets mis gaat, schuiven ze de schuld door naar de aannemer. Als bijvoorbeeld in een bestek vergeten is te beschrijven dat er tegels in een badkamer komen, dient de aannemer een ‘meerwerkrekening’ in en vervolgens krijgt hij de schuld dat de bouw zo duur wordt.”

Ook ontstaan fouten omdat opdrachtgevers snelheid eisen. Aannemers weigeren geen opdracht omdat ze onvoldoende tijd hebben om het karwei uit te voeren. Opdrachtgevers rekenen er op dat een aannemer geen klus wil mislopen en eisen nog meer snelheid. Bedrijven komen zo in moeilijkheden en de faalkosten stijgen. Om zo’n vicieuze cirkel te doorbreken, moeten aannemers weigeren steeds sneller te bouwen.

‘Nul fouten principe’

Veel aannemers menen dat het onmogelijk is om faalkosten te meten. Vanwege de verschillen tussen bouwwerken, is ieder karwei anders en ontstaan onvoorziene omstandigheden wat tot fouten en extra kosten leidt.

“Het is een feit dat faalkosten moeilijk te meten zijn”, stelt Th. Post. “Het is ook niet nodig om ze heel nauwkeurig bij te houden. In brainstormgroepen kun je sommige risico’s schatten en bekijken wat je er aan kunt doen om ze te voorkomen. Daarbij is het heel belangrijk om het totale bouwproces op te splitsen in kleine elementen, die stukje voor stukje onder de loep te nemen en zo een schatting te maken van wat er mis kan gaan. Als de bouw voltooid is kun je evalueren wat er daadwerkelijk is fout gegaan en daarvan kun je leren voor de volgende keer. Je moet daarbij uitgaan van het ‘nul fouten principe’, dan zie je dat zich allerlei kleine fouten voordoen, die een hoop geld kosten.”

Post erkent dat elke bouwplaats anders is, maar een aannemer kan volgens hem minder fouten maken.

“Soms heb je het geluk dat opdrachten sterk op elkaar lijken. Dat heb ik herhaaldelijk meegemaakt. De eerste keer maak je veel fouten, de tweede keer zijn het er minder en de derde keer nog minder.”

De Ruijter: “Alle woningbouw lijkt op elkaar. Een aannemer hoeft niet steeds nieuwe methodieken uit te vinden, want het is veelal standaardwerk dat seriematig kan worden uitgevoerd. Toch worden er na de oplevering van een huis veel fouten geconstateerd. Het gaat soms om 20 restpunten, dat is veel te veel.”

Nulmeting noodzakelijk

Een kwaliteitssysteem, zoals ISO-certificering, is een eerste stap op weg naar het beperken van faalkosten, mits de ondernemer er serieus mee omgaat.

“De meeste bedrijven voeren een kwaliteitssysteem in omdat het moet, niet omdat ze de kwaliteit willen verbeteren”, meent De Ruijter.

Post: “Het is dan ook moeilijk om het nuttige effect van kwaliteitszorg onweerlegbaar te bewijzen. Eigenlijk zou elk bedrijf een nulmeting moeten doen: wat waren de faalkosten toen we nog geen kwaliteitssysteem hadden en hoe hoog zijn ze nu?”

Zo ver is het nog lang niet. Het zou al een vooruitgang zijn als alle aannemers hun faalkosten gingen bijhouden.

“Je kunt van tevoren bepalen wat de bouwprocessen zijn en met welke materialen je gaat werken”, zegt Post. “Probeer daar de vinger aan de pols te houden en aan te tonen hoe hoog de kosten waren van gemaakte fouten. Ik ben ervan overtuigd dat er veel winst te behalen is door onnodige verliezen te voorkomen.”

R.A. de Ruijter: “Alle woningbouw lijkt op elkaar. Een aannemer hoeft niet steeds nieuwe methodieken uit te vinden want het is veelal standaardwerk dat seriematig kan worden uitgevoerd.”

Foto: Apa

Th. Post: “Als je binnen het van tevoren gestelde budget blijft, maak je geen faalkosten, denken veel mensen. Dat is een wijdverbreide misvatting.”

Foto: Dick Vader

‘Boze aannemers ontkenden faalkosten te maken, maar niemand had ze in beeld gebracht’