Forse kritiek op nieuwe contractvorm Rijkswaterstaat: megaproject Houten-Hooipolder maanden uitgesteld

De aanbesteding van de verbreding van de A27 tussen Houten en knooppunt Hooipolder loopt maanden vertraging op. Bouwers hebben forse kritiek op de manier waarop Rijkswaterstaat het project van ruim 800 miljoen euro op de markt wil zetten, ondanks alle goede bedoelingen. Dat blijkt uit het verslag van de marktconsultatie dat Cobouw in handen heeft.

Projectmanager Marc Lentjes van Rijkswaterstaat is begin juli voorzichtig optimistisch over de verbreding van ruim 47 kilometer autosnelweg. Als alles meezit kan de verbreding van de A27, met ‘maar liefst’ vijf noteringen in de filetop-50, nog dit najaar worden aanbesteed. Het zal wegenbouwers goed doen, denkt Lentjes. Ondanks corona gaat het werk aan Houten-Hooipolder gestaag door, klinkt zijn boodschap.

Maar zoals vrijwel altijd bij een infraproject is er ook nu een maar. Lentjes ziet dat er nog een obstakel is: een uitspraak van de Raad van State over het Tracébesluit en niet minder dan 45 beroepsschriften. Valt die gunstig uit dan staat niets een voorspoedige aanbesteding van het infraproject nog in de weg.

Bomen voor een wegrestaurant

Een maand later in augustus oordeelt de hoogste bestuursrechter in Nederland dat niets de verbreding in de weg staat. Alle bezwaren tegen extra asfalt zijn ongegrond. Op één na. Het betreft de zorgen van een wegrestauranthouder. Om het infraproject te compenseren, wil de minister extra bomen planten. De vrees is dat die bomen het uitzicht bederven van hongerige vrachtwagenchauffeurs.

Het mag de pret niet drukken bij Lentjes, Rijkswaterstaat en de minister. Sterker nog, ze hangt de vlag uit. Leuk is anders, maar dit is geen onoverkomelijke horde. De minister moet aantonen dat die bomen noodzakelijk zijn en laten zien dat ze belangen van het wegrestaurant voldoende heeft meegewogen in haar besluit. Eventueel komen de bomen elders.

Drie nieuwe bruggen als gast van het landschap
Boscompensatie, natuurcompensatie, geluid, landschap, luchtkwaliteit. De verbreding van de A27 tussen Knooppunt Hooipolder behelst meer dan extra asfalt. Naast de investeringen in nieuwe natuur worden er drie bruggen vervangen: De Hagesteinsebrug, Merwedebrug en de Keizersveerbrug. Het is nog niet duidelijk om welk type brug het bij de nieuwbouw gaat. Rijkswaterstaat wil de aannemers de mogelijkheid geven om tot een goed ontwerp te komen. Wel geeft Rijkswaterstaat aannemers verschillende vormgevingseisen mee. Zo moeten de bruggen zo veel mogelijk uitzicht bieden op het weidse landschap en op de rivieren. De A27 is bestempeld als panoramaroute. De weg, en daarmee ook de bruggen, zijn te gast in het landschap, aldus Rijkswaterstaat op haar website.

Zorgen over contract

Wat de gemiddelde automobilist dan niet weet is dat er achter de schermen helemaal niet zoveel enthousiasme is over het megacontract. Sterker nog, in maart dit jaar al uitten diverse belangstellende bouwers hun grote zorgen over de manier waarop Rijkswaterstaat dit contract in de markt wil zetten.

Tijdens een marktconsultatie, waar 27 bouwers en ingenieursbureaus aanwezig zijn, waarschuwen zij voor nieuwe grote zepers, zoals eerder al optraden bij onder andere de Zeesluis IJmuiden, de Afsluitdijk en bij de Ring Groningen, blijkt uit een consultatiedocument dat Cobouw in handen kreeg.

Verbazing bij bouwers

Wat er met die kritiek is gebeurd, is tot op de dag van vandaag onduidelijk, maar de verbazing bij marktspelers is groot als de aanbesteding van Houten-Hooipolder in de inkoopplanning van november ineens een aantal maanden in tijd is opgeschoven. Dit najaar, wordt zonder pardon en zonder communicatie met de belangstellende bouwers, ineens Q2 van 2021. Ondanks de gunstige uitspraak van de Raad van State.

‘Rijkswaterstaatwatchers’ zien een patroon en menen dat dit een rechtstreeks gevolg is van ‘gepruts’ bij Rijkswaterstaat. Zij stellen dat de wegenbeheerder zijn organisatie voor dit project niet op orde heeft, terwijl de voorbereiding al meer dan een jaar in beslag neemt.

Door Rijkswaterstaat beoogde twee-fasen-aanpak

Wie het verslag van de consultatiebijeenkomst leest, maakt daaruit op dat Rijkswaterstaat de worsteling met grote projecten zoals het Zuidasdok en knooppunt Hoevelaken, nog lang niet te boven is.

Het is niet dat Rijkswaterstaat geen concessies wil doen. Als medicijn tegen onvoorziene omgevings- en uitvoeringshobbels, pijnlijke projecttegenvallers én budgetoverschrijdingen, wil de grootste wegbeheerder van Nederland een twee-fasen-aanpak toepassen bij onder meer de A27, inclusief de reconstructie van knooppunt Hooipolder. Onvoorziene risico’s worden later voorzien van een definitief prijskaartje. In het voorstel zit een component met een vaste prijs (85 procent) en een component waarbij de prijs op basis van betere inzichten wordt bepaald (15 procent).

Te groot risico

Hoe sympathiek deze aanpak ook lijkt, bouwers zijn er niet van overtuigd dat dit gaat werken. Kort gezegd, vinden ze dat de voorstellen van Rijkswaterstaat niet ver genoeg gaan. Het vaste deel van de aanneemsom (85 procent) vinden ze te groot en daardoor nog altijd te risicovol. Ze dringen aan op een meer integrale aanpak, waarbij grote onvoorziene risico’s eerlijker worden verdeeld. Daarnaast bepleiten zij een openboekmethode.

Bouwers vragen zich vooral af waarom Rijkswaterstaat überhaupt een voorbehoud maakt ten aanzien van een vast deel en een nader uit te werken deel. Volgens hen is dit ook nooit zo bedoeld en nooit zo aangekondigd door de minister en Michelle Blom, topvrouw bij Rijkswaterstaat. In zijn algemeenheid waarschuwen zij voor een gebrek aan kennis bij Rijkswaterstaat, bijvoorbeeld als het gaat om areaalgegevens en grondonderzoeken. Bij de Afsluitdijk zorgt deze kennisleemte ook al voor een overschrijding van mogelijk enkele honderden miljoenen, bleek onlangs uit onderzoek van Cobouw. Daar is het misgegaan met onderschatte golfstatistieken en - standen.

Planning Houten Knooppunt Hooipolder (Bron Rijkswaterstaat)

2021 Q2 Start aanbesteding
2022 Start realisatie
2026 Openstelling aanpassingen knooppunt Hooipolder
2027-2029 Openstelling zuidelijk tracé, Everdingen-Hooipolder
2028-2030 Openstelling noordelijk tracé, Houten-Everdingen

Contracten opsplitsen

Tijdens de consultatie is ook aangegeven dat Rijkswaterstaat contracten zou moeten beperken tot 150 tot 250 miljoen euro. “Hele grote contracten (Zuidasdok, A15 MAVA, Ring Groningen) zijn niet in control te krijgen en zouden meer opgesplitst kunnen worden”, valt in het verslag te lezen.

Hoe het gaat aflopen met de verbreding van de A27 zal de tijd leren. Rijkswaterstaat beschouwt het als een complex project, met grote rivieroverspanningen, dat veel stakeholders raakt. Bij de consultatie waren alle grote bouwers aanwezig. Van Ballast Nedam, tot BAM, Besix, tot Dura Vermeer, Heijmans. Fluor en Max Bögl.

Filetop-50

Het was in 2016 nog de bedoeling dat de realisatie van Houten-Hooipolder in 2019 zou beginnen. Het project levert een bijdrage aan het oplossen van de knelpunten 9, 14, 19, 31 en 38 uit de File Top 50.

Rijkswaterstaat wilde niet reageren op de vraag waarom de aanbesteding vertraging oploopt. Woordvoerder Hubert Heutink verwijst naar een brief van de minister die donderdag is verschenen. In die brief staat dat de minister 1,5 miljard euro extra uittrekt voor projecten die duurder uitvallen door tegenvallers. Voor het gehele project Houten Hooipolder komt er bijna 250 miljoen euro bij. Daarmee komt het totale budget voor deze verbreding uit op 1,7 miljard euro. Volgende week debatteert de minister met de Tweede Kamer over infrastructurele projecten.

Cobouwserie Tegen de grens van aanbesteden

Wat is er aan de hand in aanbestedingsland? Waarom lijkt het soms wel alsof geen enkel groot bouwproject zonder gedoe de eindstreep haalt? In de serie ‘Tegen de grens van aanbesteden’ gaat Cobouw-journalist Thomas van Belzen op zoek naar antwoorden. Vragen of opmerkingen? Mail Thomas via thomasvanbelzen@vakmedianet.nl.

Eerdere verhalen